ضحاک و لوکی: مقایسه دو اسطورۀ ایرانی و اسکاندیناوی بر مبنای نمایشنامه‌های ضحاک و ایولف کوچک در چهارچوب نظریۀ کنشگرایانۀ ژرژ دومزیل

اسطوره‌ها از بهترین عناصر برای مقایسه و تطبیق میان ملت‌های مختلف به شمار می‌روند. اسطوره‌ها در طول زمان شکل‌های مختلفی به خود گرفته‌اند و تاثیرات‌شان در آثار فرهنگی ادبی جوامع مختلف، مشاهده می‌شود. مقالۀ حاضر مطالعۀ تطبیقی میان دو اسطوره از دو ملیت مختلف است: اسطورۀ ضحاک در ایران و اسطورۀ لوکی در اسکاندیناوی. هدف از نگارش این مقاله، یافتن شباهت‌های میانِ این دو شخصیت شرّ اسطوره‌ای و دریافتن ویژگی‌های بنیادین آن‌هاست که در روند شکل‌گیری شخصیت‌هایی با همین ویژگی‌ها در ادبیات نمایشی موثر واقع شده‌اند. در این تحقیق به بررسی تطبیقی نمودهای شکل گرفته از اسطورۀ ضحاک در نمایشنامه‌ای با همین نام از غلامحسین ساعدی و اسطورۀ لوکی در نمایشنامه ایولف کوچک اثر هنریک ایبسن، در چهارچوب نظریۀ کنشگرایانۀ ژرژدومزیل پرداخته شده است. نظریۀ کنشگرایانۀ دومزیل از بررسی تطبیقی کارکردها و کنش‌ها بهره می‌گیرد که سه کارکرد اساسی آن، حکمرانی، قدرت و باروری است. نتایج حاصل از این پژوهش با شرح تفاوت‌ها و شباهت‌های موجود در این آثار نشان می‌دهد که دو نمایشنامۀ مذکور به عنوان انعکاسی از ریشه‌های فرهنگی جامعۀ خود بنابر مقتضیات زمانه توانسته‌اند با کنش‌های کارکردشناسانۀ ژرژ دومزیل منطبق شوند.

“Zahhāk” and “Loki”: A Comparison between Two Iranian and Scandinavian Myths; Based on Two Plays of Zahhāk and the Little Eyolf in the Framework of Trifunctional Hypothesis by Georges Dumézil

Myths are amongst the best elements for comparing different nations. In the passage of time, they have changed their form and their effects can be found on culturalliterary works of different societies. The present article is a comparative study on two myths from two different nationalities: The myth of ‘Zahhāk’ in Iran and the myth of ‘Loki’ in Scandinavia. The aim of this study is to find the similarities between these two mythical evil characters and their fundamental features which have had an influence on the forming process of some characters with the same characteristics in dramatic literature. This study compares the aspects of the myth of ‘Zahhāk’ appeared in a play with the same name by GholamHossein Sa'edi with the aspects of the myth of ‘Loki’ appeared in a play by Henrik Ibsen called The Little Eyolf in the framework of trifunctional hypothesis by George Dumézil. The trifunctional hypothesis by Dumézil benefits from a comparative study of functions and actions; the three basic functions of it are the function of sovereignty, the military function and the function of productivity. By describing the differences and similarities between these two works, the results of the research suggests that the two aforementioned plays, as a reflection of cultural roots of their society, have been in accordance with the trifunctinal hypothesis of George Dumézil.