پرداخت‌های غیررسمی در ایران: نتایج مطالعه‌ای مقطعی قبل از اجرای طرح تحول نظام سلامت

پرداخت های غیر رسمی یا زیرمیزی پدیده ای است که اهمیت اخلاقی ویژه ای دارد و به نظر می رسد در برخی از تخصص های پزشکی رایج باشد. این مطالعه با هدف بررسی شیوع و عوامل موثر بر آن انجام شده است. این پژوهش مطالعه ای مقطعی است که بین پزشکان متخصص عمدتاً جراح با تخصص های مختلف شرکت کننده در کنگره ها و برنامه های آموزش مداوم توسط پرسشنامه در سال 1392 و قبل از اجرای طرح تحول نظام سلامت انجام شده است. در این تحقیق 257 پرسشنامه وارد مطالعه شد. شیوع دریافت زیرمیزی در بین پزشکان مورد مطالعه که امکان دریافت زیرمیزی را داشتند نسبتاً زیاد (8/63 درصد) بود. پزشکان شاغل در بخش خصوصی و نیز پزشکان شاغل در شهر تهران و کسانی که نگرش مثبت به زیرمیزی داشتند بیش تر زیرمیزی دریافت می کردند. به باور پرسش شوندگان، شایع ترین علت، تعرفه های غیر واقعی و شایع ترین پیامد، بالا رفتن هزینه های بیماران بود. متاسفانه، بیش از نیمی از پزشکان یا اعتقاد به غیراخلاقی نبودن زیرمیزی نداشتند یا نظر قاطعی نسبت به این که این عمل غیراخلاقی است ندادند. با توجه به رابطه ی مستقیم بین نگرش پزشکان و دریافت زیرمیزی به نظر می رسد در زمینه ی نشان دادن قبح زیرمیزی به پزشکان نیاز به آموزش وجود دارد. علت شیوع کم تر زیرمیزی در بخش دولتی شاید نظارت بیش تر در این بخش باشد. به نظر می رسد با وضع راهنمای اخلاقی در جهت نشان دادن قبح دریافت زیرمیزی بین پزشکان و اصلاح ساختارهای نظام سلامت از جمله واقعی نمودن تعرفه ها بتوان تا حدود زیادی از بروز این پدیده جلوگیری کرد.