سـلامت باروری از منظر اخلاق پزشکی

موضوع «سلامت باروری» در کم‌تر فرهنگ و جامعه‌ای یک بحث فردی و صرفاً مربوط به زنان تلقی می‌شود، هرچند محور اصلی آن «سلامت زنان» است. مسائل وسیع پزشکی، اخلاقی، حقوقی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی در این حیطه مطرح است که زنان، مردان، کودکان، و طیف‌های مختلف جامعه را درگیر می‌کند. آنچه بر تحلیل مسائل مرتبط و تصمیم‌گیری‌ها در این حوزه بسیار اثرگذار است زمینه‌ی فرهنگی مذهبی جامعه‌ است. مبانی فلسفی تصمیم‌گیری و اصول و ارزش‌های اخلاقی مورد پذیرش در هر اجتماع، بر رویکرد کلی جامعه در موضوع سلامت باروری تاثیر غیرقابل انکار و چشمگیری دارد.وقتی از اخلاق در سلامت باروری سخن به میان می‌آید مسائل اخلاقی متعددی قابل طرح است. بحث پرچالش «شروع حیات انسانی» با موضوع «سلامت باروری» پیوند تنگاتنگی دارد. بحث تنظیم خانواده و کنترل جمعیت و نیز  ناباروری و مسائل اخلاقی مرتبط، از پرسابقه‌ترین مباحث است. روش‌های نوین کمک‌باروری، هریک چالش‌های اخلاقی خاص خود را دارند. انجماد و نگه‌داری طولانی مدت گامت، اهدای گامت و جنین، و موضوع مادر یا رحم جایگزین بسیار مورد اختلافند. مشاوره‌ی ژنتیک، تشخیص قبل و بعد از لانه‌گزینی رویان در رحم، گزینش جنسیت، و اصلاح نژاد هریک موضوعاتی قابل بحث‌اند. کرامت انسان، جایگاه و شان انسانی رویان و جنین در مراحل مختلف رشد، سقط جنین، و گاه کاهش جنین تاملات خاص خود را می‌طلبند. بانک زیستی، پروژه‌ی ژنوم انسانی، و حفظ تنوع زیستی از دیگر چالشهای مطرح هستند. مقوله‌ی رضایت و آگاهانه بودن آن در بحث‌های سلامت باروری با بسیاری از مباحث دیگر اخلاق پزشکی متفاوت است؛ چرا که گاه شناسایی و تعریف صاحب حقوق که باید از او رضایت اخذ شود و تبیین حقوق او دچار چالش می‌شود. در هر حال، هرچند موضوع سلامت باروری، همان‌گونه که ذکر شد، فقط مرتبط با زنان جامعه نیست ولی زنان بخش مهمی از بار سنگین جسمی و روحی آن را به‌دوش می‌کشند. روزانه حدود 800 زن در اثر علل قابل پیشگیری مرتبط با باروری می‌میرند که 99 درصد این موارد در کشورهای در حال توسعه است. خطرات و عوارض جسمی و روحی بسیار دیگری زنان در سنین باروری را تهدید می‌کند. این‌که زنان تا چه حد در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با موضوع سلامت باروری اختیار و آزادی دارند، و ارزیابی سود و ضرر، و پاسداشت عدالت تا چه میزان به منافع فردی آنان گره خورده است، در جوامع مختلف با پاسخ‌ها و رویکردهای متفاوتی همراه بوده است. در کشور ما در رویکرد به موضوع مهم «سلامت باروری» فعالیت‌های ارزشمندی خصوصاً در حوزه‌ی قانون‌گذاری صورت پذیرفته است که از میان آن‌ها تصویب قانون سقط درمانی (1384) و نیز قانون اهدای گامت و جنین به زوج‌های نابارور (1382) را می‌توان ذکر کرد. راهنماهای تخصصی ملی در حوزه‌ی اخلاق در پژوهش نیز در حوزه‌ی ژنتیک و نیز تحقیقات بر روی گامت و سلول‌های بنیادی راهگشا بوده است. امیدواریم موارد ذکر شده متعددی که در موضوع «اخلاق در سلامت باروری» قابل طرح و بحث‌اند با تعامل و هم‌فکری ارزشمند بین اساتید و محققان علوم پزشکی، فقها و علمای مذهبی، حقوقدانان و اخلاقیون مورد بررسی قرار گرفته و راه را برای فعالیت‌های راهبردی در حوزه‌ی اخلاق هموار نماید.