بررسی آموزه‌ی اثر دوگانه و نقش قصد در قضاوت اخلاقی

پژوهش‌ها و نظریه‌‌های اخلاقی، نقش نیت فرد را در قضاوت اخلاقی درباره‌ی اعمال او مهم می‌شمارند. آموزه‌ی اثر دوگانه از قواعد اخلاقی است که در بحث‌های پزشکی مانند مراقبت‌های پایان حیات و سقط جنین بین آسیب عمدی و پیش‌بینی شده تمایز می‌گذارد؛ اولی را غیر مجاز و دومی را در شرایطی مجاز می‌داند. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش قصد عامل در قضاوت درباره‌ی اعمال او، و فراهم آوردن شواهد تجربی برای آموزه‌ی مذکور انجام شد. 200 دانشجو درباره‌ی اخلاقی بودن یکی از دو موقعیت داوری کردند. در موقعیت نخست، کشتن یک نفر وسیله‌ی نجات جان پنج نفر است. در موقعیت دیگر، کشته شدن یک نفر پیامد جانبی نجات جان پنج نفر است. داده‌ها با شاخص‌‌های آماری شامل فراوانی، میانگین، و تحلیل واریانس با استفاده از نرم‌افزار آماری spss‌ نسخه 16 تجزیه و تحلیل شد. تحلیل داده‌ها نشان داد پاسخ آزمودنی‌ها به‌طور چشمگیری در دو موقعیت متفاوت بود. در موقعیت نخست بیش‌تر شرکت‌کنندگان (3/62 درصد)، اقدام کشتن را غیراخلاقی دانستند اما در موقعیت دوم اکثر شرکت‌کنندگان (6/60 درصد)، اقدامی که به کشته شدن یک نفر می‌انجامد را اخلاقی قلمداد کردند. یافته‌‌های پژوهش حاضر، نقش نیت را در قضاوت اخلاقی برجسته ساخت و شاهدی تجربی در حمایت از آموزه‌ی اثر دوگانه فراهم آورد. این پژوهش نشان داد آن‌چه نظریه‌پردازان درباره‌ی نقش قصد در قضاوت اخلاقی بیان می‌کنند با شمّ اخلاقی افراد عادی مطابقت دارد.