آیا امکان کاربرد وصیت پزشکی در نظام سلامت ایران وجود دارد؟

تصمیم‌گیری درباره‌ی ادامه‌دادن یا قطع‌کردن درمان‌های طولانی‌کننده‌ی حیات برای بیماران انتهایی که از نظر پزشکی معالجه‌ناشدنی‌‌اند، از چالش‌برانگیزترین موضوعات در نظام سلامت است. وصیت پزشکی بیمار، یکی از راهکارهایی است که در این باره، در دنیا مطرح شده است. بیمار در موقعیتی که هنوز ظرفیت تصمیم‌گیری دارد، نظرات خود را درباره‌ی نحوه‌ی ادامه‌دادن درمان‌های طولانی‌کننده‌ی حیات ثبت می‌کند. ثبت وصیت پزشکی، به لحاظ اخلاقی می‌تواند با دیدگاه اصول‌گرایی، احترام به حق استقلال فردی بیمار و ارزیابی منافع و مضرات ارائه‌ی این خدمات، توجیه‌پذیر باشد؛ لیکن همواره اعتقادات و باورهای مذهبی بیماران و وابستگان و درمانگران بر این موضوع اثرگذار است. از منظر دین مبین اسلام، حفظ حیات انسان، مبنای بسیاری از تصمیم‌سازی‌ها درباره‌ی این‌ موضوع است. قواعد فقهی و حقوقی متعددی، همچون: قاعده‌ی تسلیط و اذن در تصرف، قواعد نهی از القاء در مهلکه، حرمت قتل نفس، قاعده‌ی لاضرر و قاعده‌ی وجوب دفع ضرر از یک طرف و توجه به مفهوم حیات غیرمستقرّه در ماده‌ی 372 قانون مجازات اسلامی و قواعد حرج و لاضرر و نیز توجه به قاعده‌ی حرمت امور لغو و لعبی از طرف دیگر، می‌تواند به تصمیم‌هایی متفاوت درباره‌ی ادامه‌دادن یا قطع‌کردن درمان‌های طولانی‌کننده‌ی حیات بینجامد؛ بااین‌حال، با توجه به انواع وصیت در فقه اسلامی، طبق عقد صلح، ثبت درخواست بیمار برای چگونگی ادامه‌دادن درمان امکان‌پذیر است. این مطالعه نشان داد، کاربرد وصیت پزشکی در نظام سلامت ایران نیازمند واکاوی دقیق‌تر مبانی اخلاقی و حقوقی و شرعی است.

is it possible to apply an advance directive in iran’s health system?

deciding on whether to continue life-prolonging treatments for terminal patients is a major challenge in healthcare. advance directive emerges as a proposed solution to this issue in the world. the patients record their preferences regarding the continuation of life-prolonging treatments while they still are able to make decisions. although advance directive is morally justifiable from the perspective of principlism, respecting the patient’s right to autonomy and assessing the benefits and drawbacks of providing such services, the religious beliefs of patients, their families, and healthcare providers always exert a significant influence on this matter. in islam, preserving human life heavily affects these decisions. several juridical and legal rules can culminate in different decisions on the continuation or termination of life-prolonging treatments including the absolute legal power of the owner to exercise dominion[1] or control over property and permission of intervention in their body[2], the rules of prohibition on causing the death[3], the sanctity of human killing[4], the rule of prohibition of detriment[5], the concept of unstable life[6] in article 372 of the islamic penal code and the rules of preventing losses[7], and the rule of sanctity of idle[8]. nevertheless, given various types of will in islamic jurisprudence and according to the contract of agreement[9], it is possible to record the patient’s request regarding how to continue the treatment. this study indicated that implementing advance directives in iran’s health system requires a more accurate analysis of moral, legal, and jurisprudential foundations. [1] (tasli¯t)[2] (ezn dar tasarof)[3](nafy al-d.arar ) [4] (hormat ghatl)[5] (la¯ d.arar wa la¯ d.ira¯r fi¯ al-isla¯m)[6] (ghayr-mustaqarr)[7] (‘usr wa al-h. araj, al-)[8] (hormat laghw)[9] (agde solh)[1]. (tasli¯t)[2]. (ezn dar tasarof)[3]. (nafy al-d.arar )[4]. (hormat ghatl)[5]. (la¯ d.arar wa la¯ d.ira¯r fi¯ al-isla¯m)[6]. (ghayr-mustaqarr)[7]. (‘usr wa al-h. araj, al-)[8]. (hormat laghw)[9]. (agde solh)