طاعون‌زدگی شام در تمدن اسلامی (از ابتدا تا پایان دوره امویان)

شیوع بیماری‌های همه‌گیر در گستره‌ی تمدن اسلامی، همواره یکی از مسائل مهم بوده است. سابقه‌ی تاریخی بیماری همه‌گیر طاعون به دوران باستان می‌رسد. شیوع بیماری طاعون، معروف به طاعون ژوستینین، در اواخر دوره‌ی باستان و انتقال آن به دوره‌ی اسلامی، مسلمانان را در سرزمین‌های فتح‌شده با مسائل جدید مواجه ساخت؛ ازاین‌رو، طاعون از مهلک‌ترین بیماری‌های مسری در گستره‌ی جغرافیای تمدن اسلامی بوده که در قرون اولیه‌ی اسلامی، آسیب‌هایی به بدنه‌ی ساختار اجتماعی، اقتصادی و حتی فکری و فرهنگی جامعه‌ی اسلامی‌ وارد کرده است. سرزمین شام از طاعون‌خیزترین مناطق تمدن اسلامی بوده که به‌صورت مکرر و پی‌درپی درگیر این بیماری شده و آسیب‌های فراوانی را تجربه کرده است. این پژوهش به بررسی طاعون در منطقه‌ی شام در دوره‌ی امویان (41تا132ه.ق/661تا749م) پرداخته؛ همچنین، دلایل وقوع آن و باورهای پیرامون طاعون را در این منطقه بررسی کرده است. بررسی‌های این تحقیق نشان داد، موقعیت جغرافیای شام، مدیترانه‌ای بودن آب‌وهوای آن و قرارگرفتن سرزمین شام در مسیر راه‌های تجاری و آمدوشدهای حاصل از آن در وقوع و گسترش طاعون اثرگذار بوده است. وقوع طاعون در جهان‌بینی مسلمانان نیز، آثاری مهم و شایان توجه داشته است؛ به‌طوری‌که آنان طاعون را نه یک بیماری همه‌گیر، بلکه نتیجه‌ی رحمت یا عذاب الهی می‌پنداشتند.

plague in the sham in islamic civilization (from the beginning to the end of the umayyads period)

the spread of epidemic diseases has always been one of the important issues in the scope of islamic civilization the history of the plague epidemic dates back to ancient times so that the outbreak of the plague known as justinian plague in the late ancient period and its transfer to the islamic period muslims in the conquered lands facing new issues therefore, plague is one of the deadliest infectious diseases in the geographical scope islamic civilization has been that in the early islamic centuries it has caused damage to the social, economic and even intellectual and cultural structure of the islamic society the land of sham has been one of the most plague-prone regions of islamic civilization that repeatedly and consecutively and it happened with many injuries. this research aims to investigate the plague in the sham region during the umayyad period (661-749ad) also, examine the reasons for its occurrence and the beliefs surrounding the plague in this region. the investigations of this research show the geographical location of the sham, its mediterranean climate, and the location of the sham on the trade routes and the resulting changes it has been influential in the occurrence and spread of the plaguethe occurrence of the plague has also had important and interesting effects on the world view of muslims. so that the plague was not considered an epidemic but as a result of divine mercy or divine punishment.