بررسی سه دوره مهاجرت نخبگان رومی در شکل گیری و تداوم حیات مرکز علمی جندی شاپور با کاربست نظریه مهاجرت اورت.س.لی

جندی شاپور یکی از دیرپاترین مراکز علمی و آموزشی در ایران بوده است. حوزه ه ای مدنی و فکری که از عهد شاپور اول ساسانی سربرآورد و به تدریج مرکزی علمی، خصوصا در زمینه پزشکی در آن پدیدار گشت. سامان و شکوه مرکز علمی و شهر جندی شاپور با پدیده مهاجرت نخبگان رومی (سریانی- نسطوری) همبستگی عمیقی داشته است. بنابراین علت شناسی و تبیین این مهاجرت ها بر شکل گیری، حیات و تداوم آن مرکز علمی قابل توجه و مطالعه است. در نوشتار حاضر کوشش شده است تا از منظر جامعه شناسی تاریخی به بررسی ابعاد این مساله، باتکیه بر نظریه جاذبه و دافعه اورت لی پرداخته شود. بر این اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ای در تلاش است با کاربست این نظریه به تحلیل سه دوره مهاجرت نخبگان از روم به جندی شاپور بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که آیا با استفاده از نظریه جاذبه و دافعه می توان این مهاجرت ها را تبیین کرد؟ یافته های پژوهش بیانگر آن است که در هر سه دوره مهاجرت عمده نخبگان رومی به جندی شاپور، دافعه های رومی در مقابل جاذبه های ساسانی در مساله اقامت و مهاجرت نخبگان بسیار تاثیرگذار بوده است. همچنین مذهب عامل اصلی در همگرایی و واگرایی نخبگان در مساله مهاجرت از روم به ایران بوده است. شهر جندی شاپور از زمان احداث ویژگی های علمی و فرهنگی سریانی_مسیحی خاصی را در خود پرورش داده بود. بر بنیان نظریه مهاجرتی اورت لی، این خصوصیات، موانع مداخله گر منفی و معضل مسافت و فاصله را در مهاجرت نخبگان، از روم به جندی شاپور را از میان برده یا کم اهمیت کرده بود. همچنین مهاجرت های نخبگان از روم به جندی شاپور در تداوم حیات و سرزندگی شهر و مرکز علمی جندی شاپور بسیار تاثیرگذار بوده است.

investigation of three migration periods of roman elites in the formation and survival of the jundishapur scientific center applying the theory of migration by everett s. lee

jundishapur has been one of the oldest scientific and educational centers in iran. a civil and intellectual field that emerged from the time of sassanid shapur (i), and gradually a scientific center emerged, especially in the medicine field. the splendor of the scientific center and the city of jundishapur has been deeply correlated with the phenomenon of migration of roman (syriac-nestorian) elites. therefore, the causation and explanation of these migrations on the formation, life, and continuity of scientific center are significant to study. the present article attempted to investigate the dimensions of this issue from the perspective of historical sociology, relying on the theory of attraction and repulsion of everett lee. thus, the present study tries to analyze three periods of elite migration from rome to jundishapur by using a descriptive-analytical method and relying on library resources and answer question of whether these migrations can be explained using the theory of attraction and repulsion? findings indicate that in all three periods of the main migration of roman elites to jundishapur, roman repulsions against sassanid attractions have been very effective in the issue of residence and migration of elites. religion has also been a crucial factor in the convergence and divergence of elites to migrate from rome to iran. the city of jundishapur developed certain syrian-christian scientific and cultural features since its establishment. according to everett lee’s migration theory, these characteristics had eliminated or downplayed the negative interventionist barriers and distance dilemma of elite migration from rome to jundishapur. furthermore, the migration of elites from rome to jundishapur has been very effective in the survival of the city and the scientific center of jundishapur