ارتباط فلسفه و پزشکی در آثار امام‌فخر زاری؛ الگویی متمایز از جالینوس و ابن‌سینا

انگاره‌ی متداول و نیازموده در رابطه‌ی فلسفه و پزشکی چنین است: ازآنجاکه پزشکان به‌نامی همچون رازی و ابن‌سینا، فیلسوف هم بوده‌اند، پس ارتباطی وثیق میان فلسفه و پزشکی وجود دارد. این مقاله، بر مبنای مدل‌سازی فلسفی، در پی آن است که نشان دهد رابطه‌ی فلسفه و پزشکی بر چه بنیان‌هایی استوار است. بر این اساس، ابتدا، دو الگوی جالینوس و ابن‌سینا از رابطه‌ی فلسفه و پزشکی به‌اجمال تبیین خواهد شد و سپس، نشان داده می‌شود الگوی فخر رازی از تعامل پزشکی و فلسفه، نسبت به دو الگوی سینوی و جالینوسی، بسیار متمایز و بدیع است و تا به امروز از آن غفلت شده است. الگوی جالینوسی، بیشتر، بر تاثیر فلسفه (غالباً منطق و اخلاق) بر طبابت متمرکز است. منطق، یاری‌رسان پزشک برای رسیدن به تشخیص دقیق و اخلاق، سامان‌دهنده‌ی رابطه‌ی پزشک و بیمار است. در مقابل، ابن‌سینا جایگاه فلسفه را تقویم مبانی معرفت‌شناختی پزشکی می‌داند؛ ازاین‌رو، جایگاه پزشکی در طبقه‌بندی علوم و نظریه‌ی پزشکی اهمیت می‌یابند. او بر این باور است که بحث و مجادله‌ی فلسفی در مفاهیم بنیادین پزشکی، نه ثمره‌ای برای پزشکی دارد و نه فلسفه. الگوی فخر رازی از رابطه‌ی فلسفه و پزشکی را، در آثار پزشکی او (شرح مشکلات قانون و حفظ ‌البدن)، می‌توان فهم بر پایه‌ی گفت‌وگوی مبتنی بر پرسش و پاسخ (سقراطی) دانست. کتاب شرح مشکلات قانون، فلسفه‌ورزی او در مفاهیم پایه‌ی پزشکی است که می‌توان آن را یکی از متون دستِ‌اول فلسفه‌ی پزشکی به‌حساب آورد. به نظر می‌رسد فخر رازی در هر دو اثر تلاش می‌کند با برهان‌های فلسفه، راهی برای فهم عمیق‌تر و کاربست آن در عمل بیابد.

The Rrelationship between Philosophy and Medicine in The Works of Imam Fakhr Razi: A Distinct Model from Galen and Avicenna

The longstanding interaction of philosophy and medicine has assumed to be as follows: great physicians have been also philosophers, so there is a relationship between medicine and philosophy. In this paper, based on philosophical modeling, essentials of interaction for medicine and philosophy are presented. First, brief descriptions of two models of medicinephilosophy interaction are presented: Galen and Avicenna. Then, the distinct and innovative model of Fakhr Razi that has been seriously neglected will be descried. Galen believes ldquo;The best doctor is also a philosopher (logic and ethics) rdquo;. The logic helps physician to provide accurate diagnosis while the physicianpatient relationship is regulated by ethics. Avicenna concerns more with the epistemological foundations of medicine, the position of medicine in the classification of knowledge and the importance of theory of medicine. He argues that philosophical debate on fundamental medical concepts is neither useful for medicine nor philosophy. Fakhr Razichr('39')s model can be described as Socratic Method, that is, understanding through dialogue based on questions and answers. His book called ldquo;Sharh Kulliyyat alQanun fi alTibb rdquo; (Commentary on Canon of Medicine) is philosophical reflection on basic concepts of medicine and It could be considered as of one of the first texts in medical philosophy. The main goal of his philosophical reflections seems to provide a deeper understanding of medical knowledge and its application in practice.