تاثیر عوامل جغرافیایی بر شیوع بیماری‌های فراگیر در گیلانِ عصر قاجار از نگاه سیاحان اروپایی

سیاحان اروپایی در گزارش‌های خود از گیلانِ عصر قاجار علاوه بر اشاره به مصیبت‌های متعدد اجتماعی، به مساله‌ی بهداشت و بیماری‌های مهلک و اثرگذار بر زندگی مردم این پهنه نظیر تب ِشالیزار، مالاریا، وبا و طاعون نیز پرداخته‌اند. از منظر این سیاحان، شرایط آب ‌و هوایی، موقعیت جغرافیایی، معیشت و برخی عادات و رفتارهای معیشتی و اجتماعی مردم این سرزمین با شیوع و فراگیری این بیماری‌ها رابطه‌ای مستقیم داشته است. همه‌گیری بیماری‌های مالاریا و وبا و طاعون بر گسترش فقر، نارضایتی عمومی و ترکیب جمعیتی این ایالت در عصر قاجار بسیار اثرگذار بوده است. نگارندگان در پی پاسخ به این پرسش‌اند که از دیدگاه جهانگردان و بازدیدکنندگان خارجی چه عواملی موجب گسترش بیماری‌های همه‌گیر در گیلانِ عصر قاجار بوده است؟ و پیامدهای ناشی از بیماری‌های فراگیر بر اوضاع انسانی و اقتصادی گیلان تا چه میزان بوده است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد وفور رودها، مرداب ها، فرهنگ خوراک و برخی عوامل طبیعی دیگر در اقلیم گیلان موجب می‌شد تا برخی بیماری lrm;های عفونی نظیر مالاریا و تب شالیزار در این ولایت بسیار بیشتر از سایر نقاط ایران باشد. علاوه بر مالاریا، برخی بیماری‌های اپیدمی نظیر وبا و طاعون نقشی موثر بر اقتصاد و جمعیت گیلان داشت. با توجه به گزارش‌های محدود و پراکنده‌ی جهانگردان به نظر می‌رسد، علاوه بر عامل جغرافیا در شیوع این بیماری‌ها، شیوه‌های زندگی مردم و بی‌توجهی حکومت به مساله‌ی بهداشت و رفاه عمومی نیز در گسترش و همه‌گیری این بیماری‌ها اثرگذار بوده است. ورشکستگی اقتصادی و اجتماعی و ناکارآمدی حکومت در حمایت از مردم در جنبش‌های اجتماعی گیلان نظیر مشروطیت و جنگل، چهره‌ی خود را آشکار ساخت. روش پژوهش در مطالعه‌ی حاضر با استفاده از روش تاریخی و به شیوه‌ی مطالعات توصیفی‌تحلیلی بوده است.

The Impact of Geographical Factors on the Prevalence of Pervasive Diseases in Guilan, Qajar Era in Perspective of European Tourists

European tourists in their reports from Guilan in the Qajar era, also have addressed the issue of health and deadly diseases affecting lives of people, such as rice fever, malaria, cholera, and plague in addition to pointing out the numerous social tragedies. From these tourists rsquo;s point of view, the weather conditions, geographical location, livelihood and some living and social habits and behaviors of the people of this land were directly related to the prevalence and spread of these diseases. The epidemic of malaria, cholera, and plague has had a profound effect on the spread of poverty, public discontent, and demographic composition in the Qajar era. The authors seek to answer these questions; from the point of view of tourists and foreign visitors, what factors have caused the spread of epidemics in Guilan during the Qajar era? and what have been the consequences of the pervasive diseases on the human and economic situation of Guilan? The research findings show that the climate of Guilan, abundance of rivers, swamps, food culture, and some other natural factors caused some infectious diseases such as malaria and paddy fields in this province to be much higher than other parts of Iran. In addition to malaria, some epidemic diseases such as cholera and plague have played an important role in the economy and population of Guilan. According to the limited and scattered reports of tourists, in addition to the geographical factor in the spread of these diseases, peoplechr('39')s lifestyles and the governmentchr('39')s lack of attention to public health and welfare played an important role in the prevalence and spread of these diseases. Economic and social bankruptcy and the governmentchr('39')s inability to support the people in Guilanchr('39')s social movements, such as constitutionalism and the forest have made their mark. The research method in the present study is performed using historical method and descriptiveanalytical studies.