بررسی میزان رعایت حقوق بیماران و برخی عوامل دموگرافیک و بیمارستانی موثر بر آن، با رویکرد مدل‌های رگرسیون خطی دوسطحی، در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران

یکی از موضوعات اساسی در بیمارستان‌ها، بررسی میزان کارایی و اثربخشی است. به این منظور، شاخص‌هایی متعدد ارائه شده است که به شاخص‌های عملکردی، معروف‌اند. اگر عملکرد بیمارستان‌ها، از لحاظ رعایت حقوق بیمار، به مشخصات دموگرافیک او وابسته باشد، نادیده‌گرفتن اثر شاخص‌های بیمارستانی، به‌عنوان عامل موثر سطح بالاتر بر میزان رعایت حقوق بیمار، ممکن است موجب نتیجه‌گیری‌هایی نادرست درباره‌ی این روابط شود. در چنین مواردی که داده‌های مورد مطالعه، به‌طور ذاتی، چندسطحی است، استفاده از مدل‌های آماری چندسطحی برای بررسی این نوع داده‌ها، مفید خواهد بود. نمونه‌ها، در طی سال 1394، از هشت بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی تهران، به‌صورت خوشه‌ای دومرحله‌ای، جمع‌آوری شده‌اند. اطلاعات مربوط به میزان رعایت حقوق بیمار و اطلاعات دموگرافیک، از طریق پرسش‌نامه، از 375 بیمار جمع‌آوری گردید. میزان رعایت حقوق بیمار، توسط روش آماری چندمتغیره‌ی تحلیل عاملی، اندازه‌گیری شد. برای بررسی رابطه‌ی بین رعایت حقوق بیمار با برخی اطلاعات دموگرافیک، از مدل‌های رگرسیون خطی دوسطحی استفاده شد که سطح اول آن را عوامل دموگرافیک بیمار و سطح دوم را عوامل بیمارستانی تشکیل می‌دهند. میزان رعایت حقوق بیمار در بیمارستان‌ها، در سطح متوسط، رعایت شده بود. حدود شانزده درصد از واریانس متغیر وابسته‌ی میزان رعایت حقوق بیمار که مقداری زیاد است، به دلیل تغییرات در سطح بیمارستان است و بقیه‌‌ی تغییرات، در سطح فردی است؛ همچنین، متغیرهای درصد اشغال تخت، درصد شکایت و درصد فرار از بیمارستان، در سطح بیمارستان، آثاری شایسته‌ی توجه بر میزان رعایت حقوق بیماران دارند.

Investigating Patient Rights and Associated Demographic and Hospital Factors Using Approach of Two-Level Linear Regression Models In the Hospitals of Tehran University of Medical Sciences

One of the main issues in hospitals is evaluation of efficiency and effectiveness. For this purpose, several indicators are presented, which are known as functional indicators. If the performance of hospitals depends on the patientchr('39')s demographic characteristics, overlooking effect of hospital indicators, as an effective factor at a higher level on the patient rights, may lead to inaccurate conclusions about these relationships. In such cases, where the data are intrinsically multilevel, the use of multilevel statistical models for this type of data is useful. Samples were collected from eight hospitals of Tehran University of Medical Sciences during 2013 in a two stage cluster. Data on patient rights and demographic information were collected from 375 patients by a questionnaire. The patientchr('39')s rights rate was measured by multivariate statistical analysis and factor analysis. Twolevel linear regression models were used to examine the relationship between patientschr('39') rights and some demographic information. The first level was demographic factors and the second level was hospital factors. The results showed that rate of considering patientschr('39') rights in hospitals were in moderate level. About 16% of the variance of the dependent variable of patientchr('39')s rights, which was significant, is due to variations at the higher level of the hospital and other variations at the individual level. Furthermore, variables of bed occupancy, complaint rate, and hospital escape rate at the higher level (Hospital) have a significant impact on the patientchr('39')s rights.