بررسی مقابله با بیماری آبله در ایران عصر قاجار

نظام طب ایران در عصر قاجار تداوم نظام مبتنی بر طرز تفکر اخلاطی بود. بر این اساس، بروز اغلب بیماری‌ها با دیدگاهی کل‌نگر به برهم‌خوردن تعادل اخلاط چهارگانه‌ی »خون، سودا، صفرا، بلغم « نسبت داده می‌شد. شیوه‌های پیشگیری و درمانی نیز در همین فضای شناختی و معرفتی انجام می‌شد. نمونه‌ی بیماری »آبله « بیانگر چنین دیدگاهی در عصر قاجار است. مطابق با یافته‌های پژوهش حاضر، در ادبیات طبی عصر قاجار، دانه‌های چرکی در پوست بدن با حالت سخت به‌صورت تک یا به‌هم‌پیوسته با رنگ‌های مختلف، جُدَری یا آبله نامیده شده است. به لحاظ شناختی، طبیبان عصر قاجار به تاسی از طبیبان سابق، بیماری آبله را بر حسب خِلط در زمره‌ی بیماری‌های گرم و تر (دموی) دسته‌بندی کرده و جوشش خون در بدن را علت به‌وجودآمدن بیماری برشمرده‌اند. مواجهه با بیماری آبله به دو صورت روش‌های پیشگیرانه و درمانی عملی می‌شد؛ برای پیشگیری از ابتلا به بیماری، سفارش‌های لازم در قالب سته ضروریه و به‌ویژه مراعات انواع پرهیز ارائه می‌شده است. در کنار مراعات انواع پرهیز، برای درمان نیز، نمونه‌های مختلفی از انواع دارو با منشاهای مختلف جهت رفع نشانه‌ها و عوارض بیماری در سطح اعضای بدن، به کار برده می‌شد. پژوهش حاضر مطالعه‌ای مروری است و در آن تلاش شده تا با روش توصیفی‌تحلیلی، ماهیت، چیستی و شیوه‌های پیشگیری و درمانی بیماری آبله در نظام طبی ایران عصر قاجار بررسی شود. اطلاعات و داده‌های لازم به شیوه‌ی کتابخانه‌ای گردآوری ‌شده است.

The Study of Smallpox Disease Confrontation in Iran in Qajar Era

The system of Iranian medicine in the Qajar era was the continuation of the system based on the humors view. Accordingly, the incidence of most diseases was attributed to whole view of the quadruple imbalance of blood, soda, bile, phlegm. Preventive and therapeutic approaches were also carried out in the same cognitive atmosphere. The example of Smallpox disease, indicates such a view in the Qajar era. According to the findings of this research, in Qajar medical literature, the bumps of pus in the skin of is described to be hard, single or nonseparated with different colors and was called as Jodri or Smallpox. In terms of cognitive aspects, physicians of Qajar era following former physicians classified Smallpox disease in terms of humor among the hot and wet diseases and described boiling of blood in the body as the cause of this disease. Exposure to this disease was through the two pathways preventive and therapeutic measures. In order to prevent the disease, the necessary orders was recommended by the physicians by ldquo;sette zarurieh rdquo; and especially avoidance of several behaviuors. In terms of therapy, along with several types of diets, different kinds of medicines was used to relieve the symptoms and complications of the disease at different body parts. This study is a review, it has been attempted to examine the nature and purpose of the descriptive and analytical method and the therapeutic approach to treating Smallpox disease in medical system of Iranian Qajar era. Required information and data have been created in a desk research.