تحلیل محتوای واکنش‌های توجیهی دانشجویان به موقعیت‌های عمل نوع‌دوستانه: آزمون میزان بسندگی مدل‌های بندورا و شالوی

اینکه ما خود را »کمتر‌ شر « یا »قدیس‌تر « بدانیم، دو مقوله‌ی متفاوت در ارزیابی عمل اخلاقی است که انگیزش و میزان کامیابی در هر یک متفاوت است. تحقیق حاضر بر آن است تا پس از مرور مکانیزم‌های توجیهی در چهار موقعیت واقعی که متضمن عمل نوع‌دوستانه است، بسندگی مدل‌های فعلی سنخ‌شناسی توجیه معطوف به عدم درگیری اخلاقی را از لحاظ شمول بیازماید. این تحلیل، با هدف وضوح‌بخشیدن به رفتارهای پیچیده‌ی کنشگر اخلاقی و تسهیل‌کردن داوری اخلاقی در یک فضای تحلیلی‌تر و همچنین محک‌خوردن مدل‌های رایج در زمینه‌ی طبقه‌بندی اقسام توجیه در دو موقعیت »کمتر شر بودن « و »قدیس‌تر « بودن انجام شده است. شرکت‌کنندگان پژوهش 71 دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه شیراز بودند که به شیوه‌ی در دسترس انتخاب شدند. به منظور ارزیابی نحوه‌ی واکنش شرکت‌کنندگان به موقعیت‌هایی که مستلزم عمل نوع‌دوستانه است، چهار موقعیت‌ واقعی عمل نوع‌دوستانه طراحی شد. پاسخ‌ها و توجیه‌های ارائه‌شده در صورت همکاری‌نکردن با طرح نوع‌دوستانه، مورد تحلیل محتوای جهت‌دار قرار گرفت. در مواجهه با طرح‌های نوع‌دوستانه، سنخ بعضی از توجیهاتی که افراد به‌عنوان دلیل امتناع می‌آوردند مطابق با مکانیزم‌های اشاره‌شده در پیشینه بود؛ علاوه‌برآن دو دسته توجیه نیز وجود داشت که با مقولات موجود در پیشینه قابل فهم نبود. این دو دسته مطابق با مضامین محوری‌شان، توجیه خوداولویت‌مدار و توجیه دیگراولویت‌مدار نام‌گذاری شد. نتایج متضمن تاییدی بر تفکیک مورد نظر کلین و اپلی در انگیزش معطوف به کمتر شر بودن و انگیزش معطوف به قدیس‌تر بودن بود.

The Content Analysis of Student’s Justificatory Reaction to Altruistic Actual Situations: Testing Adequacy of Bandura's and Shalvey's Models

To consider ourselves as lesser evil and to consider ourselves holier are two different categories in evaluating moral action, that its motivation and success rate vary in each other. After reviewing the justification mechanisms in four real situations involving altruistic act, the present study seeks to examine the validity of the current models of the temporality of justification for moral disengagement in terms of inclusion. In addition to verify the common models for categorizing justifications in two situations as less evil and as holier , this examination aims to clarify the moral behaviors of the moral actor and facilitate ethical judgment in a more analytical space. The participants of the study were 71 undergraduate and postgraduate students at Shiraz University selected in convenience method. In order to evaluate how respondents respond to situations which require altruistic action, four realistic situations of altruistic action were designed. The responses and justifications presented by those who didn rsquo;t cooperate with the altruistic plan were subjected to direct content analysis. In the face of the altruistic plans of those who refuse, their justifications were in accordance with some of the mechanisms mentioned in the background. However, there were two categories of justification that were not understandable with the categories in the literature. These two categories are named according to their core themes, selforiented justification, and otheroriented justification. The results implied confirmation of Klein and Epleis rsquo;s distinction of motivation toward lesser evil and holier.