رفتار پزشکان از دیدگاه رهاوی در کتاب ادب الطبیب

در سراسر تاریخ پزشکی، نگارش رساله و کتاب‌های اخلاقی، در کنار علم‌آموزی، به‌عنوان یکی از مباحث مهم مطرح بوده و در قرون طلایی علوم در اسلام نیز، رواج داشته است. دانشمندان این دوره، از بیان نکات اخلاقی که رعایت آن در پزشکی ضروری می‌نمود، غافل نبودند. مقاله‌ی حاضر درباره‌ی رفتار و اخلاق پزشکان از دیدگاه دانشمند برجسته‌ی دوره‌ی اسلامی‌، اسحاق‌بن‌علی رهاوی و مولف نخستین اثر مستقل در این زمینه، ادب الطبیب است. هدف از این مطالعه، تحلیل و بررسی رفتار و اخلاق پزشکان در این کتاب ارزشمند است. در این مطالعه، به دلیل حجم گسترده و جامعیت کتاب یادشده که شاید بتوان آن را دایره‌المعارف اخلاق پزشکی نامید، تنها چند جستار، مانند مختصری از زندگی و تبار رهاوی، ضرورت و مفهوم ادب، رفتار و تعهد پزشکان به خود، بیماران و جامعه و همچنین، رفتار پرستاران، عیادت‌کنندگان و نکاتی درباره‌ی چگونگی آزمون و آموزش پزشکی و داروسازی بررسی شده است. رهاوی، نخستین شرط طبابت را ایمان و اعتقاد راستین به خداوند دانسته و پزشکان را نگهبانان جسم و تن معرفی می‌کند. حفظ تعهد به آموزش پزشکی، نقش پرستاران و داروسازان در روند درمان، مهارت‌های ارتباطی پزشک و توصیه به آموختن سایر علوم، همچون فلسفه و از همه مهم‌تر، رابطه‌ی محکم بین جسم و روح، از نقاط قوت ادب الطبیب است که رهاوی با بیان این نکات، خواستار بهبود کیفیت خدمات پزشکی در جامعه بوده است.

Physicians Behavior from the Perspective of Al-Ruhawi in the Book “Adab-al-Tabib”

Writing treatises and books on ethics and morality is one of the most important topics in medicine history. Teaching and learning medical knowledge and skills was a common one in the golden age of science in Islam, too. The scholars of that period considered the ethical points of view as an important fact in their medical profession. The present article reports the behavior and ethics of physicians based on the review on the first book in this field, Adab alTabib . This book, which can be called the Encyclopedia of Medical Ethics, represents standpoints of the prominent Islamic scholar, Ishaq bin Ali AlRuhawi. In this paper, it was intended to summarize the main points of professional behavior and ethics among physicians. Due to the wideranging and comprehensive nature of the book, only a few pertinent topics were reviewed. Those topics include the necessity and concept of politeness; the behavior and commitment of physicians towards themselves, patients and society as well as the behavior of nurses, attendees and tips on how to train and examine medical and pharmacy students. AlRuhawi in this book, declares that the first necessity of medicine is the true faith and belief in God and the doctors are the guardians of the body and soul. Commitment to medical education, nurses and pharmacists rsquo; role in the management process, physicians rsquo; communication skills suggesting of learning other sciences such as philosophy and more important point, strong relationship of body and soul, are the strengths of AdabalTabib that Ruhawi intended to improve quality of medical services by reviewing them.