تحلیلی بر مفهوم سوبژکتیویسم

سوبژکتیویسم از آموزه‌های بنیادین فلسفه جدید است. در فلسفه جدید جایگاه سوژه، در منظومه معرفت بشری رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد تا جایی که می‌توان رخداد سرنوشت‌سازی را که فلسفه جدید با آن آغاز می‌شود، پیدایش مفهوم سوژه دانست. سوژه در برخی نگرش‌های فلسفی جدید، نه تنها همچون معیاری برای معرفت به‌شمار می‌آید، بلکه شان هستی‌بخشی نیز پیدا می‌کند. سوژه است که به غیر خود تعین می‌بخشد و موجودیت غیر سوژه مبتنی بر ابژه بودن آن برای سوژه می‌گردد. دیگر وجود مستقلی در مقابل سوژه مطرح نیست و همه موجودات، حتی خداوند نیز قائم به سوژه هستند. با وجود این، در آثار فلسفی، مانند بسیاری از اصطلاحات دیگر، تعریف واحدی از سوبژکتیویسم دیده نمی‌شود. این اصطلاح دارای ابهام زیادی است. در آثار گوناگون به تناسب، تعریف‌های مختلف و گاه متناقضی ارائه می‌شود. از طرفی برخی تعریف‌ها، سوبژکتیویسم را با تعریفی خاص به حوزه معرفت‌شناسی محدود می‌کنند؛ در حالی که قلمروهای دیگری مانند اخلاق و زیبایی‌شناسی در دیگر تعریف‌ها لحاظ می‌شود. در مواردی یک نظام فلسفی از سوی برخی شارحان آن، سوبژکتیویستی و از سوی برخی دیگر ابژکتیویستی به‌شمار می‌آید. برخی از کاربردهای این اصطلاح با تعریف‌های رایج تفاوتی بنیادین دارند. این ابهام ممکن است برخی اشتباهات را در پژوهش‌ درباره فلسفه جدید موجب ‌شود. این نوشتار به دنبال آن است تا گامی هرچند ناچیز در مسیر روشن شدن این اصطلاح بر دارد.