بازخوانی تحلیلی یوگا و نسبت‌سنجی آن با عرفان اسلامی

با نظر به موج گسترده معنویت‌های نوظهور و ترویج ادیانی همچون هندوئیزم و بودائیزم، به عنوان معنویت‌هایی بدون مرز، مباحثی مانند یوگا، در جهان ترویج و تبلیغ می‌شوند و با برچسبی از آئین‌های قدسی در پی جایگزینی ادیان الهی و کلاسیک هستند. در این پژوهش سعی شده است تا با بیان پیشینه کوتاهی از یوگا و اقسام آن، مبانی، روش و غایت یوگا تبیین شود. سیر معکوس کمال، ثنویت ماده و روح در فلسفه سانکهیا و شرّانگاری بدن، نفی ذهن و کنش در یوگای چینی ـ ژاپنی و کم رنگی خدا در یوگای بودایی، از جمله اشکالات یوگا در اقسام مختلف آن است. برخلاف عرفان اسلامی که در آن مفهوم مراقبه اسلامی بر وجود رابطه میان خدا و انسان و با رویکرد ذهنی ـ عملی، از طریق توجه به ذکر الهی و رسیدن به قرب خداوند شکل گرفته است. مفهوم گسترده مراقبه اسلامی خارج از شکل، مکان و زمان خاصی است و برخلاف نگرش هندی ـ چینی، در متن زندگی جریان دارد. البته گرایش‌هایی هم بوده است که با نزدیکی به تفکر هندی و ایرانی و یا تاثیرپذیری از شمنیزم، سر از سماع و تمرکز بر اجسام در آورده است که به عنوان یک آسیب، قابل شناسایی است.