اثبات وحدت حقّه و نفی وحدت عددی خداوند در پرتو عقل و نقل

توحید ذاتی دارای دو شعبه است: الف) بساطت و نفی جز (احدیت)؛ ب) نفی شریک (واحدیت). برداشت غالب متکلمین و فلاسفه پیش از شیخ اشراق(ره) و صدرالمتالهین(ره) از واحدیت خداوند، وحدت عددی بوده و دست‌کم به حقیقت وحدت حقّه واجبیه واجب‌الوجود تصریح نکرده‌اند. مطابق آیات، روایات و براهین عقلی، وحدت خداوند از سنخ وحدت عددی نیست؛ زیرا وحدت عددی چند ویژگی دارد: 1. امکان فرض تکثّر؛ 2. امکان وقوع تکثّر؛ 3..محدودیت وجودی و ماهیت‌داری؛ 4. انتفا معیت با همه اشیا و انتفا احاطه قیوّمی به همه اشیا؛ 5. فقدان کمالات همه اشیا؛ 6. اتّصاف‌پذیری به قلّت. بنابراین چون این ویژگی‌ها در ذات الهی موجود نیستند، وحدت خداوند وحدت عددی نیست.وحدت حقّه واجبیه و نفی وحدت عددی از واجب‌الوجود با تمسّک به دو برهان «بسیط الحقیقهْْ کل الاشیا » که توسط صدرالمتالهین(ره) و برهان «صرف الشیی لایتثنّی و لایتکرّر» که توسط شیخ اشراق(ره) پی‌افکنده شده، قابل اثبات است.