مبانی منطقی استقرا و تطبیقات معرفت‌شناختی آن در اندیشه شهید صدر

مسیله «استقرا» از گذشته دور تا اکنون در منطق، معرفت‌شناسی و فلسفه علم مطرح بوده و از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. استقرا، به دو قسم تام و ناقص تقسیم می‌شود. آنچه بیشتر پژوهش‌ها را در باب استقرا به خود اختصاص داده، استقرای ناقص است. صحت استنتاج در استقرای ناقص بر اثبات سه اصل مبتنی است: الف).استحاله اتفاق و تصادف مطلق؛ ب) استحاله اتفاق و تصادف خاص؛ ج) توجیه تعمیم بر غیر موارد استقرا شده. اثبات اصول سه‌گانه بالا مورد توجه مکاتب مختلف فکری در باب استقرا واقع شده و هر کدام از طرفداران دیدگاه عقل‌گرایی ارسطویی و تجربه‌گرایی به ارایه تلاش‌هایی در این زمینه پرداخته است.شهید صدر(ره) با طرح دیدگاه جدیدی به نام «دیدگاه ذاتی» در کتاب گران‌سنگ «الاسس المنطقیهْْ للاستقرا » به نقد و بررسی دیدگاه عقل‌گرایی ارسطویی و تجربه‌گرایی پرداخته‌اند.در دیدگاه شهید صدر(ره) استقرای ناقص، مفید یقین موضوعی است و حصول یقین موضوعی، با طی دو مرحله توالد موضوعی و توالد ذاتی سامان می‌پذیرد. در مرحله اول، احتمال مورد نظر افزایش می‌یابد و در مرحله دوم به یقین موضوعی تبدیل می‌شود.