اشتراک لفظی واژه «نفی» در گزاره‌های منطقی

نزد منطق‌دانان، کاربرد «نفی» متفاوت است. گاهی نفی در مورد خود گزاره به کار می‌رود و گاهی در مورد طرفین آن. آنجا که در مورد خود گزاره کاربرد دارد، به یکی از دو صورتِ نفی کمیت (سور) یا نفی کیفیت (رابطه) و آنجا که در باب طرفین گزاره به کار می‌رود، به یکی از دو حالتِ «سلب» یا «عدول» است. در این مقاله، پس از بیان انواع کاربرد «نفی» در دو منطق قدیم و جدید، و بیان راهکار منطق‌دانان برای تمایز انواع آن، به بیان دیدگاه آنان راجع به برابری برخی گزاره‌های موجبه و سالبه، پرداخته شده است. در این مقاله، «نفی» موجود در گزاره سالبه‌ را، «سالب حمل» و محمولِ گزاره‌ای که دارای نفی است، محمول سلبی یا عدولی و گزاره‌ای که دارای این نوع نفی است، «ذوالمحمول منفی» نامیده و نشان داده‌ایم گزاره سالبه، «سالب حمل» گزاره سالبهْْ‌المحمول، «ذوالمحمول سلبی» و گزاره معدولهْْ‌المحمول، «ذوالمحمول عدولی» و نفی در این گزاره‌ها مشترک لفظی است، نه معنوی. بنابراین، وقتی منطق‌دانان برخی گزاره‌های سالبه و موجبه را برابر دانسته‌اند، میان «سالب حمل» و یکی از ذوالمحمول‌های سلبی یا عدولی خلط کرده‌اند و همین باعث پیدایش تعارض در کلام آنها شده است؛ زیرا در حالی برخی گزاره‌های سالبه و موجبه را برابر دانسته‌اند که گزاره سالبه را فاقد حمل و گزاره موجبه را دارای حمل دانسته‌اند.