نظری بر واگویه‌های عاشقانه در ادبیات عارفانه (در آمدی بر تحلیل زبان عاشقانه در عرفان ادبی)

عرفان ادبی، به عنوان ساحتی ویژه از عرفان اسلامی، دارای زبانی متمایز از دیگر ساحت‌های آن است. در این میان، به‌ویژه اشعار عاشقانه، رندانه و خمری دارای زبانی پیچیده و گاه رهزن‌اند که دیدگاه‌های مختلفی در تحلیل آنها ارایه شده است. دیدگاه‌های سنّتی در این باب، دو طیف اصلی را تشکیل می‌دهند که طیفی از آنها، بر ویژگی رمزگونه زبان عاشقانه عرفان ادبی تاکید دارد که این مطلب به معنی پوشیدگی معانی عرفانی در این زبان می‌باشد. طیف دوم در این حیطه، بر هویدایی معانی عرفانی از طریق زبان عاشقانه عرفان ادبی تاکید می‌ورزد که نظر موافق بسیاری از صاحب‌نظران معاصر را نیز به همراه خود دارد. اما آنچه در بررسی دقیق اقوال دو گروه فوق به دست می‌آید عدم تباین بین این دو دیدگاه است؛ به طوری که طیف اول، به‌گونه‌ای بیان معانی عرفانی از طریق زبان عرفان ادبی وطیف دوم پوشیدگی اجمالیِ این معانی را در پسِ الفاظ این زبان پذیرفته‌اند، که این نشان می‌دهد این دو دیدگاه در افقی بالاتر قابل جمع‌اند. در این دیدگاه جامع، با بهره‌گیری از نقاط قوت آرا ارایه شده، می‌توان زبان عرفان ادبی را زبانی تشکیل یافته از «نمادهای عرفانی ادبی» تلقی نمود که زبانی در جهت انتقال احساسات و ریشه‌دار در استفاده ادبی و دارای خاصیت رمزگونه و برخوردار از عمق و ژرفایی ویژه است.