اثبات ضرورت نبوت از دیدگاه فیلسوفان

از مهم‌ترین و موثرترین اصول و ارکان استوار ادیان، نبوت و هدایت مستمر رسالت است. نبوت منصب و سمتی از سوی پروردگار است که هرگز با کوشش انسانی به دست نمی‌آید، بلکه تنها خداوند سبحان، آن را به هر که شایسته بداند عطا می‌کند. البته چون خاستگاه مشیت و اراده حق، حکمت اوست، طبیعی است که عهد الهی تنها به افراد شایسته و پاک می‌رسد.بحث نبوت در دوبخش نبوت عامه و خاصه مطرح می‌گردد. در نبوت عامه از مسایل کلی نبوت، مانند حقیقت نبوت، حقیقت وحی، امکان نبوت و اثبات ضرورت آن، راه‌های تشخیص صدق مدعی نبوت، حقیقت معجزه و دلالت آن بر صدق مدعی نبوت بحث می‌شود. پس از مباحث کلی، نوبت به مصداق می‌رسد که نبوت خاصه شمرده می‌شود؛ یعنی بحث از نبوت فردی خاص.با توجه به اهمیت و جایگاه نبوت، همواره دانشمندان بدان پرداخته و آن را مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند و البته متکلمان اسلامی نیز ـ به پیروی از قرآن و احادیث ـ ازآغاز مباحث اعتقادی بدین بحث پرداخته‌اند. هرچند فیلسوفان اسلامی، نبوت خاصه را از مباحث حِکمی خارج دانسته و از آن بحث نکرده‌اند، با این حال در آثار خود، مباحث مربوط به نبوت عامه را از یاد نبرده‌اند. بحث از نبوت، وحی و اعجاز در آثار فلسفی اسلامی با گرایش‌های متفاوت فلسفی، اعم از فلسفه مشا ، اشراق و حکمت متعالیه به روشنی دیده می‌شود.در این نوشتار برآنیم که ضرورت نبوت را از دیدگاه فیلسوفان بررسی کرده و به بازخوانی مشهورترین استدلال آن در این زمینه که مبتنی بر نیازمندی انسان به اجتماع است بپردازیم. فیلسوفان در این استدلال با تکیه بر مدنی بالطبع بودن انسان و این‌که زندگی او بدون اجتماع ناممکن است، بحث نیازمندی به قانونی که بتواند مسیر عدالت را برای انسان‌ها هموار کند مطرح ساخته‌اند؛ سپس اثبات کرده‌اند که دست‌یابی به قانون جامع و کاملی که بتواند جامعه انسانی را به عدالت و تکامل راهنمایی کند جز از سوی خداوند که آفریننده و مدبّر انسان است، امکان‌پذیر نیست. آنان از این راه، نیازمندی انسان به دین و شریعت را تبیین نموده‌اند. هر چند پاره‌ای از این مقدمات روشن است ولی برخی هم نیازمند بررسی و پژوهش است که در پی خواهد آمد.