شرایط مقدمات برهان در ترازوی تحلیل

منطق‌دانان برای تحقق یک برهان حقیقی، شرایطی را برای مقدمات برهان لازم دانسته‌اند. این شرایط به متفکّر کمک می‌کند که برهان را از برهان‌نما جدا کرده، در نتیجه بتواند به سادگی در بحث‌های علمی از برهان حقیقی بهره ببرد. به تعبیر ساده این شرایط، حدّ نصاب تحقق یک قیاس برهانی هستند.شرایطی که عالمان منطقی برای مقدمات برهان لازم دانسته‌اند عبارت‌اند از:1.از منظر مادّه «یقینی» باشند؛2.نسبت به نتیجه «اقدم عند العقل (اعرف عند العقل یا اعرف من النتایج)» باشند؛3.با نتیجه «مناسبت» داشته باشند؛ 4.دارای «ضرورت» باشند؛ 5.«کلیه» باشند؛ 6.در برهان لمّی، مقدمات باید نسبت به نتیجه «اقدم عند الطبع» باشند.منطق‌دانان در بخش تصدیقات، قوام هر استدلال را به دو حیث صورت و مادّه آن می‌دانند. برهان ـ مطابق با تعریف اندیشمندان منطقی ـ قیاسی است که از مقدّمات یقینی برای دست‌یابی به مطلوبی یقینی تشکیل شده است؛ ثمره این قیاس، همیشه قضیه‌ای یقینی است. با دقّت در این تعریف درمی‌یابیم که برهان از حیث صورت، دارای صورتی ضروری‌الانتاج، یعنی قیاس می‌باشد. هم‌چنین از حیث مادّه نیز مشتمل بر مادّه‌ای یقینی است. بنابراین در تعریف استدلال برهانی دو حیث صورت و مادّه که قوام یک استدلال را تشکیل می‌دهند بررسی شده است.اگر قوام یک استدلال به دو حیث صورت و مادّه آن است، و از سویی نیز قیاس برهانی از منظر صورت استدلال و مادّه استنتاج مشتمل بر عالی‌ترین صورت و با ضمانت‌ترین مادّه است، منطق‌دانان با ذکر شرایط مقدمات برهان در پی بیان چه چیزی هستند؟ به تعبیر ساده، شرایط مقدمات برهان چه چیزی را مضاف بر صورت و مادّه برهان، بررسی می‌کند؟ آیا با وجود تعریف تامی که از برهان ارایه شد، نیازی به ذکر شرایط مقدمات برهان هست؟ اگر نیاز است این شرایط چه گره‌ای از کار معلّم یا متعلّم این دانش خواهد گشود؟در این مقاله کوشیده‌ایم با توجه به این پرسش، شرایط مقدمات برهان را تحلیل و بررسی کنیم.