بازخوانی دوگانه علم و دین از دیدگاه علامه جعفری و الهیات عصب‌شناسی

دوگانه علم و دین، از مباحث مطرح بین‌رشته‌ای است که حاکی از تنش طولانی میان طرفداران آن‌ها در طول تاریخ بشر است. در چند دهه اخیر نیز با رشد چشمگیر علم و نیاز بشر به بازیابی مجدد دین همچون سایبان مقدس، تبیین نسبت میان علم و دین بیش‌ازپیش احساس شده است. هدف این پژوهش، بازخوانی این نسبت در تفکر علامه جعفری و الهیات عصب‌شناسی با روش اسنادی است. الهیات عصب، به‌عنوان شاخه‌ای از علم، بیانگر ایده جدیدی برای حل ناسازگاری و تنش میان علم و دین است. مطابق ادعای الهیات عصب، می‌توان با تبیین رابطه علم و دین، به اثبات همبستگی میان تجارب و پدیده‌های دینی افراد، به کشف زمینه‌های همسان و مشترک در زندگی معنوی آن‌ها دست‌یافت. جعفری در پرتو حیات معقول، ضمن توجه به اهمیت و جایگاه دانش در تفکر اسلامی، به تبیین نسبت این دو پرداخته است. نتایج این پژوهش حاکی از این است که الهیات عصب همچون اندیشه علامه جعفری، ضمن نفی تضاد میان علم و دین، بر وحدت و یکپارچگی این دو معتقد است. افزون‌براین، با وجود اشکالات مبنایی و روش‌شناسی در الهیات عصب، همچون خلط روش میان علوم طبیعی و علوم انسانی، ابتنا بر الهیات طبیعت و نارسا بودن تعریف دقیق علم و دین، می‌توان بر زمینه‌های تقریب این دو اندیشه تمرکز داشت؛ بدین‌معناکه الهیات عصب هم‌سو با اندیشه جعفری، می‌تواند با پرهیز از فروکاستن دین و پدیده‌های دینی در ترازوی علم تجربی، توجه به محدودیت‌های علم، از تعمیم ناروای یافته‌های علم تجربی جلوگیری کرده، تنها به‌عنوان روش جدیدی در تبیین ارتباط‌های چهارگانه، بشر را به درک تازه‌ای از مباحث دینی و معنوی برساند.