بررسی تطبیقی انسان‌شناسی از دیدگاهملاصدرا و ابن‌عربی

نوشتار پیش‌رو، به بررسی شناخت انسان از نگاه ابن‌عربی و ملاصدرا و مقایسه دیدگاه‌های این دو اندیشمند می‌پردازد. ابن‌عربی، معرفت نفس را عین معرفت رب و ملاصدرا، آن را مثال حق می‌داند. ابن‌عربی در شناخت انسان، گرچه روش شهودی را به‌کار گرفته است، ولی برای عقل سلیم هم اعتبار قائل می‌شود. ملاصدرا هم برای شهود ارزش قائل است و حتی آن را فراتر از عقل می‌داند، ولی تنها آنچه را قابل اثبات با برهان قطعی ضروری است، در آثار خود بیان می‌کند و شهود را یاور عقل می‌داند. ابن‌عربی، فصل حقیقی انسان را صورت الهی و ملاصدرا انسان را حیوان ناطق تعریف می‌کند. سرانجام، انسان بالفعل ملاصدرا همان است که ابن‌عربی آن را فصل حقیقی انسان می‌داند. ایشان حقیقت انسان را واحد و ظل وحدت حقه حق و سایر قوای نفس را شئون او دانسته و نفس را «جسمانیهًْ‌الحدوث و روحانیهًْ‌البقا» و غایت انسان را انسان کامل می‌دانند؛ همو که جهان هیچ‌گاه خالی از وجود او نخواهد بود و در هر زمان در شخصی ویژه ظهور می‌یابد.