مخالفان فلسفه در فرهنگ اسلامی از دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری

در این مقاله، دیدگاه علامه شهید مرتضی مطهری درباره مخالفان فلسفه در فرهنگ اسلامی تبیین شده است. ایشان در مجموع، پنج گروه را جزو مخالفان فلسفه برمی‌شمرد: معتزله، اهل‌حدیث، اشاعره، جریان تلفیقی (تلفیقی از اهل‌حدیث و فلسفه حسّی) و عارفان مسلمان. از این میان، معتزله، به روش تفکر فلسفی بیش از دیگران نزدیک بودند، ولی با وجود این، روش آنان نیز روش جدلی بود نه برهانی. افزون‌براین، معتزلیان برخی از آرای فلسفی را نیز قبول نداشتند. اهل‌حدیث، ضمن پرهیز از هرگونه استدلال در زمینه باورهای دینی، بر لزوم تمسک به ظواهر متون دینی تاکید می‌کردند. اشاعره، عقل و برهان عقلی را نه به‌صورت مستقل، بلکه به‌عنوان تابع ظواهر دینی می‌پذیرفتند. جریان تلفیقی، باوجود برخورداری از ظاهرگرایی اهل‌حدیث، از فلسفه حسّی نیز متاثر بودند. و سرانجام عارفان مسلمان، مخالفت‌شان از باب انکار ارزش براهین عقلی نبوده است، بلکه در مقایسه برهان عقلی با شهود قلبی، دست برتر را از آنِ شهود دانسته و پای استدلالیان را چوبین می‌شمردند. این نوشتار درپی بیان دیدگاه استاد شهید درباره هریک از این گروه‌ها و پاسخ ایشان به ادله آنهاست.