کارکردها و شروط ادراک‏های باطنی از دیدگاه ابن‏سینا و ملاصدرا

در مقالۀ پیش‌رو، کوشیده‌ایم تا مقایسه‌ای میان دیدگاه‌های ابن‌سینا و ملاصدرا درباره ادراک‌های باطنی انجام دهیم. ازآنجاکه ابن‌سینا نفس نباتی و حیوانی را جسمانی می‌دانسته، قوای ادراکی باطنی را نیز جسمانی و منطبع در ماده (بدن) به‌شمار آورده و برای هرکدام در مغز محلی معین کرده است؛ درحالی‌که ملاصدرا نفس نباتی و حیوانی را غیرجسمانی می‌داند و بر تجرد نفس حیوانی برهان اقامه می‌کند. ملاصدرا قوای ادراکی باطنی را نیز مجرد از ماده می‌داند و محل‌هایی را که برای هرکدام در مغز مشخص شده است، صرفاً مظاهر آن قوا و محل حصول استعداد آنها در نظر می‌گیرد. البته در ارائه تعریف، کارکردها و اثبات قوای ادراکی باطنی میان این ‏دو فیلسوف شباهت بسیاری به چشم می‌خورد. سرانجام، دیدگاه ملاصدرا درباره ادراک‌های باطنی به‌عنوان نظر جامع که هم جنبه‏های مادی ادراک را به رسمیت می‌شناسد و هم وجه غیرمادی بودن آن را دربر می‌گیرد، معرفی می‌شود.