رابطه نفس و قوا از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا

ابن‌سینا و ملاصدرا ازجمله فیلسوفانی هستند که تعدد نفوس در انسان را باطل دانسته، برای هر انسان، نفس واحدی قائل‌اند که با قوای مختلف، افعال و ادراکات خود را انجام می‌دهد. رهاورد پژوهش پیش رو که بیانگر رابطه نفس انسان با قوایش از دیدگاه این دو فیلسوف است، این است که نفس از دیدگاه ابن‌سینا، علّت، مستخدم و مسخِّر قواست و قوا، معلول، خادم و مسخَّر نفس هستند. او با اینکه قوا را از حیث مفهوم و مصداق، غیر از نفس می‌داند، همه افعال آنها را به نفس اِسناد داده، آن را فاعل تمام افعال و ادراکات می‌داند. ملاصدرا علّیت به معنای مشائی را برای اسناد حقیقی افعال قوا به نفس کافی ندانسته، بر این باور است که رابطه نفس و قوا، علّیت به معنای تشان است. ازاین‌‌رو، او قوا را جلوه‌اى از جلوات نفس و شانى از شئون آن می‌داند که حکم مستقلی ندارند و به همین دلیل، افعال قوا، در حقیقت فعل نفس بوده و نفس در وحدت خود، «کل القوا» است.