معناشناسی صفات الهی از دیدگاه ابوالفتح کراجکی

ابوالفتح کراجکی طرابلسی، محدث، فقیه و متکلّم بزرگ شیعه در قرن پنجم هجری است. او از شاگردان ابوالصلاح حلبی، سلاّر بن عبدالعزیز دیلمی، شیخ طوسی و شیخ مفید است. این نوشتار، به معرفی نظریه‌های معناشناختی وی در بحث صفات خداوند می‌پردازد. مسئله صفات الهی یکی از مسائل مهم خداشناسی در تاریخ تفکر اسلامی به‌شمار می‌آید و متکلّمان و فیلسوفان مسلمان، از زوایای گوناگون بدین بحث پرداخته‏اند؛ یکی از ابعاد اساسی این مسئله، تحلیل معنایی صفات الهی است. این پرسش که آیا می‏توان تفسیری معقول از صفات الهی ارائه داد یا نه، از دیرباز برای متکلمان مطرح بوده است و نظریه‏های گوناگونی در این زمینه ارائه شده است؛ برای نمونه، گروهی دراین‌باره رای به تعطیلی عقل داده و گروهی از تشبیه صفات الهی به صفات آفریدگان سردرآوردند و گروهی دست به تاویل صفات الهی زدند. آنچه از آثار برجای‏مانده از کراجکی به‌دست می‏آید، این است که از دید ایشان صفات الهی معنادار بوده و بسیاری از آن‌ها بر ‌معنای حقیقی خود حمل می‏شوند و شماری از آن‌ها را نیز باید بر معنای مجازی حمل کرد. به سخن دیگر، مسلک ایشان در باب تفسیر صفات الهی اشتراک معنوی در برخی صفات و تاویل روایی در تفسیر برخی صفات است.