بررسی تطبیقی «حرکت» و «زمان» در نظام فلسفی سینوی و صدرایی

دو نظام فلسفی سینوی و صدرایی، تبیین‌های متفاوتی از حقیقت زمان و رابطه آن با حرکت ارائه کرده‌اند. زمان در اندیشه فلسفی ابن‌سینا از مقولات عرضی و کم متصل غیرقارالذات است. این دیدگاه با چند چالش مهم روبروست: یکی، ماهوی‌انگاری مفهوم وحقیقت زمان؛ دیگری، جدا انگاشتن حقیقت زمان از حقیقت موجودات مادی که لازمه‌اش انکار اسناد حقیقی زمان به موجودات مادی است؛ چالش سوم، ناسازگاری میان «انکار وجود خارجی حرکت قطعیه» و «تفسیر زمان به مقدار حرکت قطعیه» در نظام فلسفی سینوی است. صدرالمتالهین برای رفع این چالش‌ها، دیدگاه تازه‌ای مطرح کرده است. در اندیشه او، مفهوم حرکت جزء معقولات ثانی فلسفی است و حقیقت آن از سنخ ماهیت نیست. حرکت و زمان با یک وجود موجودند و زمان، مقدار حرکت جوهری اشیای مادی است.