وجودشناسی صفات الهی از دیدگاه قاضی سعید قمی و موسی‌بن‌ میمون

قاضی سعید قمی شیعی و موسی‌بن میمون یهودی، در دو اثر مهم خویش، یعنی شرح توحید صدوق و دلالة الحائرین، بر تباین همه‌جانبه میان آفریدگار و آفریدگان پای می‌فشارند؛ ازاین‌رو، ذات مقدس الهی را از هرگونه صفتی پیراسته می‌دانند و وجود هرگونه صفت ثبوتی را برای ذات خداوند رد می‌کنند. به‌باور ایشان، اعتقاد به صفت برای ذات الهی، چه آن صفت عین ذات باشد و چه زائد بر ذات، به نوعی تشبیه، ترکیب در ذات و به تکثیر قدما می‌انجامد و از شرک و الحاد در اعتقاد سر در می‌آورد.دیدگاه هر دو دانشمند در بحث وجودشناسی صفات را، می‌توان همان نظریه نیابت و خلو ذات از صفات دانست؛ گرچه در استدلال بر این مدعا، میان آنها تفاوت‌های اندکی به چشم می‌خورد. به‌باور قاضی سعید، این نظریه، مقتضای پیروی از رهنمودهای اهل‌بیت(ع) در معرفت ذات الهی است و دلایل عقلی نیز این مدعا را اثبات می‌کند. از دیدگاه وی، در متون دینی، پیامبران و معصومان(ع) برای رعایت حال عوام مردم، صفاتی برای خداوند متعال بیان کرده‌اند، وگرنه خداوند از داشتن هرگونه صفتی پیراسته است.گفتنی است که مبنای نفی صفات از ذات الهی، باعث شده هر دو متفکر در تفسیر صفات وارد شده در متون دینی، روشی سلبی در پیش گرفته و صفات ثبوتی ذاتی را به صفات سلبی برگردانند و در معناشناسی صفات، مسلک الاهیات سلبی را برگزینند.