فقه و چالش میان تعلیل و تعبد

هر چند دانش اصول فقه را منطق فقه خوانده اند اما این دانش خود نیر بر بنیادها و اصولی تکیه می زند که به نوعی در ادبیات امروزین در قلمرو فلسفه فقه جای گرفته اند و شاید هم بتوان آنها را در فلسفه اصول فقه جای داد. یکی از این بینادها« اصالت تعلیل» ویا « اصالت تعبد» و تعیین قلمرو هر یک از این دو اصل در کار استنباط است. به رغم آن که در اصول فقه به طور سنتی از این اصل بحث مفصلی به میان نیامده، اما گرایش به هر یک از این دو اصالت زیربنای ساخت عمومی و برآیند دیدگاه ها و فتواها را ساخته است. در مقاله حاضر این اصول مورد بررسی قرار گرفته اند. قلمرو و هر کدام بررسی و نقد شده و به ویژه موضع شیعه در این خصوص به صورتی متمایزتر مورد بررسی قرار گرفته است. بدان امید که از مطاوی مباحث و از نقطه هایی روشن که در این مباحث به چشم می خورد راهی به میدان گشودن بر تعلیل و ازآن پس پویایی بخشیدن به سامانه استنباط فقهی با تکیه زدن بر این ساز و کار جسته شود.