حق تألیف در حقوق اسلامی

موضوع حق تالیف و حق ابتکار از پدیده های نوظهور می باشد که در محافل حقوقی جهان اخیر مطرح شده است و دولتها هم در تنظیم مقررات پایدار برای تعیین روابط میان تولید کنندگان و مصرف کنندگان آفریده های فکری و کالاهای فرهنگی با چالشهایی روبریند.خوشبختانه اسلام از همان آغاز با ارائه راهکارهای اجرائی منطقی و عادلانه، این مشکل را حل کرده است. در این نوشتار با نگاهی به پیشینه و سیر تاریخی حق تالیف در کشورهای غربی و ایران و فرهنگ اسلامی، ضمن تبیین شرایط علمی بررسی فقهی مسائل روز، کوشش شده است تا دیدگاه مثبت منفی حقوقدانان و فقیهان مسلمان، اعم از شیعه و سنی درباره موضوع حق تالیف مطرح گردد.نگارنده پس از نقل و نقد آراء و ادله موافقان و مخالفان، سرانجام با نظر به فتاوی فقیهان و آراء صاحبنظران معاصر به ویژه امام خمینی (ره) به این نتیجه دست یافت که حق تالیف متعارف از اعیان خارجی و مادی نیست، و نیز حق اختصاص مال و ملک بودن آن از دیدگاه اکثریت فقیهان مشکوک می باشد و جواز خرید و فروش آن به ناشران در قالب بیع شرعی مشکل و محل تامل است؛ ولی واگذاری و انتقال حقوق مادی و معنوی کالاهای فرهنگی نظیر: کتاب، نوار، لوح فشرده (cd)، و نرم افزارهای کامپیوتری در قالب مصاحبه شرعی و توافقی بلامانع است.به تصریح برخی فقیهان معاصر از جمله امام خمینی (ره) راه حل این مشکل را باید درشرط ضمن عقد لازم قرار دادن حق انحصار طبع و نشر برای ناشر و مولف، در هنگام واگذاری این گونه کالاهای فرهنگی جستجو نمود.