مردم‌شناسی‌ارتباطی اسطوره ‌قهرمان در دوران نوسازی (1368-1376)؛ مطالعه موردی: تحلیل‌ روایت فیلم آژانس ‌شیشه‌ای

انسان‌های اولیه در زمان حیات خود، به محیط پیرامونشان، یعنی دنیای ترسناک و شگفت‌انگیزی که آنان را احاطه کرده بود، واکنش نشان دادند؛ و بر پایه خوف و شیفتگی نسبت به راز نهفته در عالم هستی، نخستین داستان‌های اسطوره‌ای را پدید آوردند. این زنجیره تفکر، به‌مرور گسترش یافت تا اینکه سینما برای آفرینش خطوط داستانی در ساختار، نقش‌مایه‌ها و سبک، پذیرای اسطوره‌ها گردید و با جای دادن اساطیر در لابه‌لای زندگی انسان، آن را به کاربردی‌ترین شکل ممکن تبدیل کرد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل ساختاری روایت و مردم‌شناسی ارتباطی، وضعیت سینمای دوران نوسازی (1368-1376) مورد بررسی قرار گرفته و در کنار تحلیل وضعیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، به تحلیل ساختاری روایت یکی از آثار برجسته این دوره (فیلم آژانس شیشه ‎ای) با استفاده از روش تحلیل روایت پرداخته شده است. نتایج مقاله حکایت از آن دارد که در دوران نوسازی، ارزش‌های انقلابی مانند ایثار و شهادت، معنویت‌خواهی، قناعت و ساده‌زیستی که ارمغان دوره نخست انقلاب بود، رفته‌رفته در ویژگی‌های قهرمانان فیلم‌های سینمایی کمرنگ شد و عواملی مانند رفاه‌طلبی، رقابت برای کسب ثروت و بالا رفتن توقعات و امکانات رفاهی و مادی به‌عنوان یکی از لوازم اصلی قهرمان، در برابر ارزش‌های انقلابی قد علم کرد؛ از سوی دیگر، به نظر می‎رسد، گفتمان سیاسی حاکم بر سینمای ایران در دوره بازسازی به شکل ابزاری در خدمت حاکمیت و در راه ترغیب مردم به تماشای آثاری با قهرمانان دارای بار ارزشی و اخلاقی فعالیت می ‎کرد، حال‌آنکه عامه مردم این امر را برنمی‎ تابیدند و در جست‎ وجوی قهرمانانی با ویژگی‌های دنیای آن روز خود بودند.

communicative anthropology of the myth of hero during the construction period (1989-1997)case: narrative analysis of the film aagenseh shisheai

during their lifetime, early humans reacted to their surroundings, that is, the terrifying and wonderful world that surrounded them; and based on the fear and fascination with the secret hidden in the universe, they created the first mythological stories. this chain of thought expanded over time until cinema encompassed myths to create storylines in structure, characters and style, and by embedding myths in human life, made it as a most practical form. in this article, using the method of structural analysis of narrative and communicative anthropology, the state of cinema during the construction period (1989-1997) is studied, and along with the analysis of the social, political and cultural situation, the structural analysis of the narrative of one of the outstanding works of this period (film aagenseh shisheai) has been discussed using the method of narrative analysis. the results showed that during the construction period, revolutionary values such as sacrifice and martyrdom, spirituality, contentment and simplicity, which were the achievements of the first period of the revolution, gradually faded in the characteristics of the heroes of the movies, and factors such as welfare seeking, competition for wealth and rising expectations and possibilities as one of the main necessities of the hero, welfare and materialism stood up against the revolutionary values; on the other hand, it seems that the political discourse governing the iranian cinema during this period worked as a tool in the service of the government and in the way of persuading the people to watch works with heroes with a moral and value burden, while the general public did not accept this and they seek the heros with the characteristics of the world of that day.