مبانی طراحی نظام سواد رسانه ای برای مقابله با خبر جعلی

خبر جعلی، به دلیل اخلال در گردش اطلاعات صحیح در جوامع مدرن و دموکراتیک، تهدیدی جدی در مسیر انواع گزینشگری ‌های عمومی از‌جمله انتخابات آزاد به‌شمار می‌رود؛ یکی از مهم‌ترین راه‌ های مقابله با این تهدید، تجهیز کاربران به امکانات سواد رسانه‌ ای است؛ توفیق خبرجعلی در هر جامعه، بستگی تام به شیوه، نوع و میزان بازنشر و مصرف آن از سوی شهروندانِ کاربر رسانه‌ های جدید دارد؛ از‌این‌رو، بررسی چرایی مصرف و باورپذیری خبرهای جعلی از سوی کاربران موضوع مهمی است که می‌بایست، پیش از هرگونه برنامه ‌ریزی برای طراحی نظام مقابله با خبرهای جعلی با رویکرد سواد رسانه‌ ای، در پی یافتن پاسخ‌ های مناسب برای آن بود. در این مقاله با بررسی جامع منابع علمی موجود و انجام مصاحبه عمیق، سه مضمون سازمان‌ یافته «دلایل مربوط به کاربران»، «دلایل مربوط به خبر جعلی» و «دلایل مربوط به جامعه» را با کمک روش تحلیل مضمون ارائه دادیم. یافته‌ها نشان دادند عواملی چون واقع ‌نمایی خبر جعلی و تطابق آن با منطق و باور افراد، تصدیق انبوه، فرکانس اکتشافی و شکل‌ گیری حباب فیلتر اطراف کاربران، خلا اطلاعاتی، افزایش تعصب و تنزل اعتبار نهادهای رسانه ‌ای، اجرایی و رسمی ازجمله دلایل مصرف و باورپذیری خبر جعلی در جامعه هستند.

The Basics of Designing a Media Literacy System to Deal with Fake News

Fake news is a serious threat to a variety of public choices, including free elections, due to disruptions to the flow of information in modern and democratic societies. One of the most important ways to counter this threat is to empower users with media literacy; prosperity of fake news in any society depends on the way, how and extent of redistributing and consuming it by citizens of new media. So, it is important to examine why users consume and believe fake news. But before any planning to design a system of dealing with fake news, with media literacy approach, one has to find the right answers. This paper presents three organized themes of "User Reasons", "Fake News Reasons" and "Community Reasons" with a comprehensive analysis of the available scientific resources and indepth interviews using thematic analysis. The findings showed that factors such as the realization of fake news and the compliance with people’s logic and beliefs, mass testimony, heuristic frequency, Formation of filter bubble around users, Lack of information, increasing bias, and Decreasing the credibility of media, executive and official institutions, are among the reasons for the consumption and credibility of fake news in society.