کنکاشی در رعایت قواعد فقهی در تبلیغات بازرگانی تلویزیونی

اهمیت پدیده نوظهور تبلیغات بازرگانی به دلیل گستره عمیق و دامنه موثر آن در عرصه‌های مختلف زندگی، همچنین تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین منابع مالی رسانه‌ها، رو به افزایش است. از سوی دیگر، مسئولیت و ضمانت ناشی از تبلیغات نیز به‌عنوان موضوعی مهم همواره مورد توجه صاحبنظران حقوقی و فقهی بوده است. پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوا، به بررسی قواعد فقهی ضمان‌آور و یا مسئولیت‌آور در آگهی‌های بازرگانی می‌پردازد. جامعه آماری پژوهش را آگهی‌های غیرتکراری پخش ‌شده از شبکه اول سیما، از مهرماه 1396 تا شهریور 1397 تشکیل می‌دهند و حجم نمونه 455 آگهی را شامل می‌شود که به روش تصادفی ساده انتخاب ‌شده‌اند. یافته‌ها حاکی از آن است که در 7.87 درصد آگهی‌ها موارد تخلف از قواعد و موضوعات فقهی وجود نداشته و تنها قواعد نجش (1.5 درصد)، تدلیس (6.4 درصد)، مشتبه نمودن موضوع معامله (1.1 درصد)، غش (9.0 درصد)، نفی سبیل (4.0 درصد) و غرر (2.0 درصد) مشاهده ‌شده است. سایر موارد مرتبط ازجمله ضرر، تسبیب مستقیم و غیرمستقیم، ایجاب ملزم (وعده پاداش)، تخلف در شرط ضمنی و تعاون بر اثم در آگهی‌ها دیده نشده است. همچنین بیشترین فراوانی، رعایت نکردن قواعد فقهی در تبلیغات مواد بهداشتی و آرایشی، مواد خوراکی، موسسات مالی، بانک‌ها و بیمه‌ها بوده است.

Examining Observance of Juridical Rules in Television Commercials

The importance of commercials is increasing due to its influence and effectiveness on various areas of life, as well as becoming one of the most important sources of media financing. In addition, the responsibility and guarantee of advertising has always been an important issue with which the legal experts and Jurisprudents have always been concerned. The study, using content analysis, examined the juridical rules of TV commercials which making responsibility. The statistical population was TV advertisements that broadcasted (nonrepetitive) from channel 1 of IRIB during 2017 October and 2018 September. The sample size was 455 ads, selected randomly. The findings showed that there were no violations of the juridical rules in 87.7% of advertisements. There were only Najash (saying a high price for a product as a buyer just to deceive other buyers) with 5.1%, Tadlis (cover the flaw and weakness of product) with 4.6%, misdeclaration of the subject of deal with 1.1%, Qash (mixing the product with other product) with 9%, Nafye Sabil (dealing in which Muslim will lose) with 4%, Ghorar (buying something that glimpses customer’s look but it is really unknown) with 2%. There were no other related items including Zarar (losing), Tasbib (wasting peoples’ properties directly or indirectly), Ijabee Molzam (promising reward), Takhalofe Sharte Zemni (violation of assumed condition), and Ta’von Bar Ethm (cooptation in criminal matters). Finally, the most frequent nonobservance of juridical rules was in the advertisement of health & beauty, food, financial institutions, banks and insurance.