بررسی تنوع آناتومیک سینوس اسفنوئید و ساختارهای مجاور آن با استفاده از cbct در جمعیت شمال شرق ایران

مقدمه: سینوس اسفنوئید، ناحیه شایعی جهت جراحی سینوسهای پارانازال است. این سینوس و ساختارهای حیاتی مجاور آن تنوعات آناتومیک زیادی را نشان می دهند. آگاهی از وجود  این تنوعات می تواند عوارض اعمال جراحی فانکشنال اندوسکوپیک سینوس را متاثر سازد. مواد و روش ها : تعداد 120تصویر توموگرافی کامپیوتری با اشعه مخروطی (cbct) متعلق به 57 زن (47.5 درصد) و 63 مرد (52.5 درصد) با میانگین سنی 13.84±00/39 سال، با استفاده از نرم افزار romexis viwer 3.8.0 مورد بررسی قرار گرفتند. در مورد هر نمونه متغیرهای زیر در دو جنس و سنین مختلف ارزیابی و مقایسه شدند: گسترش پنوماتیزاسیون سینوس اسفنوئید نسبت به سلا تورسیکا، گسترش یا عدم گسترش پنوماتیزاسیون به زواید کلینوئید و پتریگوئید و یکطرفه یا دوطرفه بودن آن، وجود یا عدم وجود پروتروژن، دهیسنس یا سپتای متصل به عصب در مورد کانال اپتیک(oc)، کانال ویدین(vc) و فورامن روتوندوم (fr) و یک طرفه یا دوطرفه بودن آن، وجود یا عدم وجود پروتروژن، دهیسنس یا سپتای متصل به عصب در مورد کانال کاروتید (cc) و یک طرفه یا دوطرفه بودن آن جهت آنالیز آماری ازآزمونهای آنالیز واریانسی یک عاملی(f)، تی مستقل، کای اسکوئر و دقیق فیشر استفاده شد.  سطح معناداری برابر 0/05 تعیین شد.یافته­ها: شایعترین وضعیت پنوماتیزاسیون سینوس اسفنوئید نسبت به سلا تورسیکا، نوع post-sellar (69/1 درصد) بود. بین الگوی پنوماتیزاسیون سینوس اسفنوئید نسبت به سلا تورسیکا و پروتروژن(p=0.001)/ دهیسنس(p=0.032)/ سپتای(p=0.027) متصل به cc و نیز دهیسنس vc (p=0.023) ارتباط معنی داری وجود داشت. پنوماتیزاسیون زوائد کلینوئید نیز ارتباط معنی داری با پروتروژن oc (p=0.002)، fr (p=0.002) و cc (p=0.024)داشت. پنوماتیزاسیون زوائد پتریگوئید و  بال بزرگ اسفنوئید هم با پروتروژن  vc ، fr (001/0p<) و پروتروژن/ دهایسنس/ سپتای متصل به cc، ارتباط معنی داری داشتند. (p<0.05) الگوی پنوماتیزاسیون سینوس اسفنوئید مستقل از جنس بود.(0/168=p)نتیجه گیری: شیوع بیشتر تنوعات پرخطر در جمعیت شمال شرق ایران، حاکی از ریسک بالای ایجاد عوارض جدی حین جراحیهای این ناحیه  دارد.

evaluating the anatomical variations of the sphenoid sinus and its adjacent structures: a cone-beam computed tomography analysis

background: the sphenoid sinus is a common area for performing paranasal surgeries. this sinus and its adjacent vital structures show anatomical variation. awareness of existence of these variations can affect the complications of functional endoscopic sinus surgery.methods & materials: 120 maxillofacial cbct images belonging to 57 women (47.5%) and 63 men (52.5%) with an average age of 39.00±13.84 years were analyzed using romexis viewer 3.8.0 software. for each sample, the following variables were evaluated and compared in two different sexes and ages: posterior extension of sphenoid sinus pneumatization in relation to the sella turcica, extension of pneumatization to the clinoid and pterygoid process and whether it is unilateral or bilateral, the presence or absence of protrusion, dehiscence or septa connected to the nerve in the case of the optic canal (oc), vidian canal (vc) and foramen rotundum (fr) and its unilateral or bilateral presence,the presence or absence of a protrusion, dehiscence or septa connected to the carotid canal (cc) and its unilateral or bilateral presence one-way anova, independent t-test, chi-square, and fisher’s exact tests were used for statistical analysis.results: the most common pattern of sphenoid sinus pneumatization in relation to the sella turcica was post-sellar (69.1%) pattern.there was a significant relationship between the pattern of sphenoid sinus pneumatization in relation to sella turcica and protrusion/dehiscence/septa connected to cc (p=0.001, 0.032, 0.027) and vc(p=0.023) dehiscence. pneumatization of the clinoid process was also significantly related to oc, fr and cc protrusion (p<0.05). pneumatization of pterygoid process and greater wings of sphenoid had a significant relationship with protrusion of vc, fr and protrusion/dehiscence/septa connected to cc (p<0.05). the pattern of sphenoid sinus pneumatization was independent of gender.conclusion: the higher prevalence of high-risk anatomical variations in the population of northeastern iran, indicate a high risk of serious complications in this area.