مکاتب تفسیری رایج در حوزه علمیه قم در سده اخیر

در دانش تفسیر قرآن، همانند برخی از دانش‌های دیگر، در طول زمان مکاتب مختلفی پدید آمده است. روش‌ها و آثار تفسیری مفسران حوزه علمیه قم در سدۀ اخیر نیز قابل ارجاع به مکاتب تفسیری مختلفی است. این مقاله با رویکرد تاریخی و روش توصیفی تحلیلی می‌کوشد با شناسایی تفاسیر مهم و قابل اعتنای عالمان حوزه علمیه قم در سده اخیر و کشف و تحلیل روش و اصول تفسیری به‌کاررفته در آنها، مکتب تفسیری مورد اتّباع هر یک از آنان را مشخص و به معرفی و تحلیل آن بپردازد. حاصل پژوهش نشان می‌دهد که مفسران سده اخیر حوزه علمیه قم تابع سه مکتب تفسیری مختلف بوده‌اند: 1. مکتب تفسیری اجتهادی قرآن‌به‌قرآن به دو شکل افراطی و اعتدالی؛ 2. مکتب تفسیری اجتهادی روایی؛ 3. مکتب تفسیری اجتهادی نسبتاً جامع.

common schools of interpretation in the islamic seminary of qom in the previous century

different schools in interpreting the holy qur’an have emerged over time, as is the case in other sciences. the exegetical works of the interpreters in the islamic seminary of qom and their methods in the previous century can be referred to various interpretive schools. this article tries to identify the important and noteworthy interpretations of scholars of the islamic seminary of qom in the last century and to discover and analyze their interpretive method and principles to introduce their interpretative school and analyze them. according to the result of this research, the commentators of the previous century of the islamic seminary of qom follows three different schools of interpretation: 1. the interpretive-deductive (ijtihadi) school of interpreting qur’an by qur’an, in two extreme and moderate forms; 2. the narrative-deductive school of interpretation; 3. the relatively comprehensive deductive school of interpretation.