مقابله حوزه علمیه قم با جریان‌های انحرافی سده اخیر در عرصۀ تفسیر و علوم قرآن

مقابله حوزه علمیه قم به‌عنوان یکی از چند حوزه بزرگ تاثیرگذار جهان تشیع در سده چهاردهم شمسی با جریان‌های انحرافی اعم از التقاطی و غیر التقاطی در عرصه دانش تفسیر و علوم قرآن چگونه بوده است؟ این مقاله با جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات به شیوه اسنادی و با روش توصیفی- تحلیلی به این موضوع و داوری در باره آن می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در سده اخیر سه جریان انحرافی در عرصه تفسیر ظهور کرده‌اند: 1.جریان علم‌گرا با گرایش اصالت حسی و تجربی(افراد ملی مذهبی و نهضت آزادی) 2.جریان روشنفکری با گرایش سوسیالیستی و جامعه‌شناختی (بخشی از حسینه ارشاد و گروه جنبش مسلمانان مبارز) 3.جریان مارکسیستی شبه اسلامی با گرایش سیاسی مبتنی بر انقلابیگری (گروه‌های مجاهدین خلق و فرقان). در سده اخیر از عالمان حوزه علمیه قم علامه طباطبائی و شاگردان وی، به‌ویژه شهید مطهری و آیت‌الله مصباح یزدی به مقابله جدی با این جریان‌ها برخاستند. عدم اشراف به مقدمات ضروری و مبانی علمی صحیح تفسیر، خودمرجع‌پنداری در قرائت متون دینی و ضدیت با حوزه و روحانیت از دلایل اصلی این انحرافات فکری در تفسیر آیات از سوی این جریان‌ها بوده است.

the confrontation of the qom islamic seminary with deviant currents of the last century in the field of qur'anic interpretation and qur’anic sciences

how was the confrontation of qom’s islamic seminary, as one of the influential shi’ite seminaries in the 14th century, with deviant courses of qur’anic science and interpretation, including eclectic and non-eclectic courses? this article discusses this issue by collecting data and information using a documentary and a descriptive-analytical method. according to this research three deviant currents have emerged in the field of interpretation, in the last century: 1. scientism, with the orientation of the authenticity of sense and experiment (the groups of melli-mazhabi and nehzat azadi) 2. the intellectual current with a socialist and sociological orientation (part of hoseiniya ershad and the group of mobarez muslim movement) 3. the quasi-islamic marxist trend with a political orientation based on revolutionism (the groups of mojahedin khalq and furqan). among the scholars of the qom islamic seminary in the last century, allameh tabataba’i and his students, especially martyr motahhari and ayatollah misbah yazdi, seriously confronted these currents. the main reasons for their intellectual deviation in the interpretation of qur’anic verses are as follows: lack of respect for necessary prerequisites and scientific foundations for a valid interpretation, self-referentiality in reading religious texts and opposition to the islamic seminary and clergymen.