حاکمیت دینی در اندیشه و آثار تفسیری عالمان حوزه علمیه قم در سده اخیر

این مقاله با روش توصیفی تحلیلی اندیشه و رهاورد نفسیری عالمان اسلامی معاصر حوزه علمیه قم (سدۀ چهاردهم شمسی) در موضوع «حاکمیت دینی» را بررسی کرده است. هدف پژوهش حاضر تبیین حاکمیت دینی در اندیشه و آثار تفسیری این اندیشوران و بیان موضع آنان در این‌باره است. بدین‌منظور به بازیابی، تحلیل و تبیین دستاوردهای تفسیری این متفکران ذیل شاخص‌‌های شش‌گانه حاکمیت دینی پرداخته است: 1. حاکمیت دینی به‌مثابه حاکمیت عدالت و ارزش‌ها؛2. پیوستگی دین و سیاست؛ 3. ضرورت حکومت؛ 4. مشروعیت حکومت؛ 5. مردمی بودن حکومت؛ 6. ساختار حکومت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حاصل اندیشه‌ورزی عالمان اسلامی معاصر حوزه علمیه قم در تفسیر آیات مربوط به حاکمیت دینی، دارای دو وجه ایجابی و سلبی است. در وجه سلبی رهاورد تفسیری این اندیشمندان عبارت است از: مناقشه و نقد و نفی مشروعیت نظام سیاسی و بنیان‌های حاکمیت طاغوتی؛ و در وجه ایجابی دستاورد تفسیری این اندیشوران عبارت است از: تبیین مولفه‌های حاکمیت دینی و الهی و تشریح ابعاد آن، به‌ویژه در عصر غیبت معصوم (ع)

religious sovereignty in the thoughts and exegetical works of contemporary scholars of the qom seminary

using descriptive-analytical method, this paper has analyzed the thoughts and exegetical works of contemporary islamic scholars (14th century) of the qom seminary regarding the issue of religious sovereignty. the research aims to explain the religious sovereignty in the thoughts and exegetical works of the scholars and to present their position on this issue. to this end, the paper tried to figure out, analyze and explain the exegetical achievements of these thinkers as the six indicators of religious sovereignty: 1. religious sovereignty as the sovereignty of justice and values; 2. relationship between religion and politics; 3. the necessity of government; 4. government legitimacy; 5. the popularity of government; 6. government structure. the research results show that the outcome of thoughts of contemporary islamic scholars of the qom seminary in the interpretation of the qur’anic verses related to religious sovereignty has both positive and negative aspects. on the negative side, the interpretation of these thinkers is as follows: controversy, criticism and negation of the legitimacy of the political system and the foundations of tyrannical rule. on the positive side, the exegetical achievement of these thinkers includes explaining the components of religious and divine sovereignty and explaining its dimensions, especially in the era of the occultation of imam mahdi.