مقایسه تفسیر شهید مطهری و علامه مصباح یزدی از آیه یازدهم سورة «رعد» درباره سنت تغییر سرنوشت جوامع

نقش رفتار جوامع در سرنوشت خویش و تاثیر رفتار انسان‌ها بر وضعیت آینده خود، از موضوعات مهم جامعه‌شناختی قرآن به‌شمار می‌رود. یکی از پربسامدترین آیات محل استناد در این بحث، کریمه «اِنَّ اللَّهَ لایُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِاَنْفُسِهِمْ» است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به دو دیدگاه عمده در برداشت از این آیه، برای موضوع «نقش‌ داشتن جوامع در سرنوشت خود» پرداخته است. علامه طباطبائی و آیت‌الله مصباح یزدی با استناد به سیاق، ضمن نفی عمومیت از این آیه، نسبت به تغییر شرایط از نیک به بد و از بد به نیک، آن را محدود به تغییر شرایط از مطلوب به نامطلوب کرده‌اند؛ اما شهید مطهری و برخی دیگر از مفسران با برداشتی فراسیاقی، این آیه را شامل هر دو گونه تغییر (نیک به بد و بد به نیک) می‌دانند. این مقاله با دفاع از دیدگاه دوم، به مستندات این برداشت فراسیاقی پرداخته و ضمن نقد دیدگاه اول (مخالفان تعمیم)، شواهد قرآنی و روایی برداشت گسترده از آیه مدنظر را ارائه داده است.