تغییرپذیری و اصلاح رفتار انسان از دیدگاه قرآن کریم

عینی‌سازی جامعه ایدئال فرهنگی بر اساس نگاه وحیانی، مبتنی بر فهم نگره فرهنگی تمدنی قرآن کریم است. دستیابی به این وضعیت، نیازمند طی مقدماتی است که یکی از گام‌های نخست آن، بررسی این پرسش است که در نظرگاه قرآن، آیا اساساً اصلاح رفتار انسان، امکان‌پذیر است؟ چالش بحث درباره سه دسته از آیات وحی است که اولاً نگاه منفی به مشی رفتاری اکثریت جامعه بشریت دارند؛ ثانیاً اصلاح‌پذیری را در مورد افراد خاص منتفی می‌شمارند و ثالثاً مبلغان دینی را در شرایط خاصی ملزم به ترک اقدام می‌کنند. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، دو دسته نخست ناظر به تجربه تاریخی و معاصر جوامع بشری از یک‌سو، و انسان‌شناسی قرآنی از سوی دیگر است که با شناساندن عوامل چالش‌زای درونی و بیرونی در مسیر فرهنگ معیار تکمیل می‌گردد. دسته سوم، در حقیقت ناشی از پیامدسنجی واقع‌گرایانه قرآن است که بخشی از برنامه‌ریزی فرهنگی قرآن تلقی می‌شود. در نتیجه، قرآن ضمن تاکید بر برنامه‌ریزی برای اصلاح همگانی رفتار انسان‌ها و بیان امکان و لزوم حاکمیت فرهنگ معیار در جهان بشریت، اصلاح رفتار تمامی انسان‌ها را بر اساس سنت الهی در مختار بودن آدمی،‌ منتفی می‌داند؛ هرچند وظیفه ابلاغ عمومی پیام دین را برای اتمام حجت، ثابت و لازم می‌داند.