بازکاوی مفهوم «قرض حسن» در قرآن مجید

یکی از مفاهیم قرآنی که جایگاه ویژه‌ای در میان مفاهیم ناظر بر روابط اجتماعی میان مسلمانان در جامعه اسلامی دارد، مفهوم «قرض حسن» است. ترکیب وصفی «قرضاً حسناً» شش بار، و با فعل آن از باب اِفعال مجموعاً دوازده بار در قرآن مجید آمده است. مقاله حاضر درصدد است با روش تحلیلی، به واکاوی این مفهوم در فرهنگ عرب و قرآن بپردازد و رابطه این مفهوم قرآنی را با تلقی عمومی و دیدگاه مفسران از آن ارزیابی کند. حاصل پژوهش آن است که «قرض حسن» از نظر مفهوم، انواع تعامل نیک با دیگران را شامل می‌شود، و «قرض حسن به خدا» هر نوع عمل خداپسندانه را دربر می‌‌گیرد؛ اما در بافت قرآن مجید صرفاً درباره خدا به‌کار رفته است و در همه موارد کاربردش، مومنان با این تعبیر، به کمک‌های مالی به پیامبرصل الله علیه و آله و سلم به‌منظور دفاع از دین و جامعه اسلامی یا گسترش دین در زمین یا اطاعت از پیامبرصل الله علیه و آله و سلم سفارش و تشویق شده‌اند. در روایات اهل‌بیت علیه و السلام نیز این مفهوم قرآنی به تقدیم مال به امامان معصوم علیه و السلام با همان دو هدف یادشده تفسیر شده است، که در عصر غیبت قابل تعمیم به کمک‌های مالی به فقیهان جامع‌الشرایط یا حاکم مشروع (ولی فقیه) به منظور تحقق همان دو هدف است.