معناشناسی «تکفیر» در قرآن کریم با تاکید بر روابط هم‌نشینی و جانشینی

واژگان در قرآن کریم تنها و جدای از یکدیگر به کار نرفته‌اند و معنای محسوس و ملموس خود را دقیقاً از مجموع دستگاه ارتباطی که با هم دارند به دست می‌آورند. مطالعه حاضر در پی آن است که با بهره‌گیری از رویکرد معناشناسی زبانی به مفهوم «تکفیر» بپردازد. در گام اول ضمن بررسی معنای لغوی، اصطلاحی و مشتقات این مفهوم، به مفاهیم هم‌نشین و جانشین آن نیز پرداخته می‌شود تا در سایه آن به مولفه‌های معنایی «تکفیر» دست یافته شود و در گام دوم حوزه‌های معنایی «تکفیر» بررسی خواهد شد. برآیند بررسی مفاهیم هم‌نشین و جانشین «تکفیر» حاکی از آن است که میان مفهوم «غفران» و «تکفیر» رابطه معنایی برقرار است. براین‌اساس «غفران» می‌تواند جانشین «تکفیر» در نظر گرفته شود. از میان مولفه‌های مشترک «تکفیر» و «غفران» می‌توان به ایمان، عمل صالح، توبه، تقوا، جهاد و هجرت اشاره کرد. همچنین علاوه بر مفهوم غفران، مفاهیم اصلاح، اذهاب، عفو و محو نیز با مفهوم «تکفیر» در یک حوزه معنایی قرار دارند.