la rencontre de deux pensées au-delà du temps et de l’espace : henri cazalis et omar khayyâm

La fascination que les littératures et les philosophies orientales exerçaient sur henri cazalis, écrivain français du 19ème siècle, l’avait amené à s’intéresser à quelques poètes iraniens, parmi lesquels khayyâm, qui attira davantage son attention, et dont il essaya d’imiter les robâï. cela aura été la première et la seule tentative en littérature française d’utiliser le quatrain comme genre poétique. mais quels sont, pour le comparatisme littéraire, les éventuels inconvénients de cette transposition du robâï sous la forme du quatrain? ne connaissant aucune langue orientale, cazalis avait lu les poèmes de khayyâm dans les traductions existantes à son époque, celle de j.-b. nicolas et d’édward fitzgerald. mais il a su connaître le vrai khayyâm en ne tenant pas compte des commentaires erronés de j.-b. nicolas, et a ainsi découvert une grande similitude entre la pensée de ce poète et la sienne. cet article suit l’idée selon laquelle cazalis, grâce aux ressemblances qu’il avait trouvées entre le pessimisme de khayyâm et sa propre philosophie, est parvenu à appréhender de manière adéquate la pensée du poète iranien. peut-on à ce titre considérer que les poèmes de khayyâm ont influencé l’oeuvre de cazalis? l’auteur de cet article a essayé de démontrer, à travers une étude philologique de ces deux poètesphilosophes, que l’influence intellectuelle, du point de vue des études comparatistes, n’est envisageable que dans la seule mesure où il existe un terrain compatible de réception.

برخورد دو اندیشه‌ی فرا زمان مکانی: عمر خیام و هانری کازالیس

جذابیت ادبیات و فلسفه‌های شرقی برای هانری کازالیس، نویسنده‌ی فرانسوی قرن نوزدهم او را به سوی شناخت و مطالعه‌ی آثار شاعران ایرانی به ویژه عمر خیام کشاند. آشنایی کازالیس با اشعار خیام از طریق ترجمه‌های فیتز جرالد و ژان باتیست نیکلا صورت گرفت. ترجمه نیکلا اشکالاتی داشت که کازالیس با بصیرت خود آنها را دریافت. او توانست اندیشه واقعی خیام را دریابد و قرابت و سازگاری عمیقی میان افکار خود و شاعر ایرانی بیابد. مساله اساسی در این مقاله آن است که کازالیس با درک تشابهاتی که میان بد بینی فلسفی خیام و بینش خویش یافت آیا موفق به درک اندیشه‌ی خیام شد؟ و همچنین آیا می‌توان از تاثیر مستقیم اشعار خیام بر آثار کازالیس سخن گفت؟ شایسته است از رهگذر این تاثیر احتمالی بگوییم که کازالیس در یکی از مجموعه شعرهایش قالب ظاهری رباعی را به کار برده که البته فاقد وزن رباعی است. بنابراین باید این نکته را نیز در نظر داشت که معادل گرفتن کاترن و رباعی سوالات و ابهام‌هایی را در مطالعات تطبیقی می‌تواند ایجاد می‌کند مولف در این مقاله کوشیده است نحوه‌ی دریافت این تاثیرات در اندیشه و در قالب بیان که اززمینه‌های مطالعات تطبیقی است، با مطالعه بر روی متون و صرفا از نظر سازگاری ذهنی میان دو نویسنده مطرح سازد.