نوع‌شناسی اخبار جعلیِ شبکه‌های اجتماعی در بافت مصرف ایران، الگوی مفهومی مردم‌نگارانه

هدف: خبر جعلی مفهومی قدیمی است که در دنیای امروز بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است؛ اما در ادبیات بازاریابی و رفتار مصرف‌کننده ایران، کمتر به این موضوع پرداخته شده است. خبر جعلی در بازاریابی و رفتار ‌مصرف‌کننده به پدیده زیان‌باری بدل شده و ممکن است به برندها و شرکت‌ها آسیب برساند. هدف این پژوهش شناسایی و ارائه انواع خبر جعلی موجود در بافت مصرف ایران و ابعاد آن است.روش: در این پژوهش کیفی و بنیادین، داده‌ها با مصاحبه‌های نیمه‌ساختار یافته به‌صورت میدانی جمع‌آوری شدند. جامعه هدف، کاربران شبکه‌های اجتماعی در ایران بودند. روش نمونه‌گیری قضاوتی، غیراحتمالی و گلوله برفی بود و با توجه به اشباع تئوریک، 16 مصاحبه انجام شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از نسخه 8 نرم‌افزار اطلس تی‌آی انجام شد.یافته‌ها: در پژوهش حاضر برای نخستین بار، 5 نوع خبر جعلی در بافت مصرف ایران شناسایی شد. پیش از این دو نوع شبه‌علم و تئوری توطئه در ادبیات سیاسی خارج از ایران مشاهده شده بود؛ اما خبر جعلی سلامت، ضدیت با علم و نزدیکی به نظام سیاسی حاکم برای نخستین بار در ادبیات بازاریابی معرفی شده است.نتیجه‌گیری: با توجه به نوآورانه‌بودن یافته‌ها، این یافته‌ها می‌‌واند برای بازاریابان و پژوهشگران حائز اهمیت باشد. پذیرش خبر جعلی به‌عنوان اطلاعات موجود در بافت مصرف کشور، نوع‌شناسی آن و اتخاذ گام‌های مناسب برای ارائه اطلاعات به مصرف‌کننده، به حفظ وجهه و تصویر برند و محصول کمک می‌کند.

Typology of Fake Social Media News in the Context of Iran: An Ethnographic Approach

ObjectiveFake news has become a serious ploy in marketing and consumers’ behavior, which may harm brands and companies. Although fake news is an old concept, its nature and form have been changing and are spreading online. In some cases, such fake news is accompanied by a video or an image, which is being reproduced at a very large scale with the maximum speed. On the other hand, the general popularity of social networks and online information has made it a critical issue in Iran. Thus, it is essential to address this issue. In general, this study aims to identify and present different types of fake news and respective dimensions in the context of Iran. MethodologyThis study is based on the constructivistinterpretive and postmodern paradigms, and the ontology of the present study is idealistic. In this qualitative and fundamental study, the data were collected through semistructured infield interviews. The statistical population included social media users in Iran. The judgmental, nonprobability, and snowball sampling methods were used, and theoretical saturation was obtained after conducting 16 interviews. The theoretical thematic analysis was used to examine the data. In addition, data analysis was performed using Atlas.ti 8 software. FindingsFive fake news were identified for the first time in Iranian context. However, two of them (pseudoscience and fake political news) have already been mentioned in the political literature. Fake health news, fake denial news, and fake governmental news are presented for the first time in this article. These findings are based on the meaning map extracted from the interviewees and indicate how they relate to the minds of consumers. Moreover, different dimensions of fake news have been discussed, and their definitions and characteristics have been provided.ConclusionMarketers should be aware that official sources of information may be detrimental to their brands. Besides, any close relationships with the Iranian government may negatively affect their brand image. Consumers prefer informal information channels. In addition, lack of awareness and illusion of knowledge are two critical issues that should be taken into account in the interpretation of fake news on social networks in the context of Iran. Accepting fake news as the expiating information in the country’s consumption context, its typology, and taking appropriate steps to provide information to the consumers can help maintain the reputation and image of the brand and product.