مدل‌سازی تعاملات ذی‌نفعان کلیدی امنیت غذایی در بخش دانه‌های روغنی با رویکرد ساختاردهی مسئله

هدف: امنیت غذایی یکی از مسائل راهبردی است که وابستگی یا عدم وابستگی در تامین آن، در استقلال اقتصادی سیاسی کشور نقش عمده‌ای ایفا می‌کند. متاسفانه کشور ما در بخش دانه‌های روغنی با وابستگی بیش از 90 درصدی مواجه است که این مسئله، کشور را در حوزه اقتصادی برای تامین امنیت غذایی و ملی وابسته می‌کند. این موضوع استقلال کشور را هدف قرار داده است و پرداختن به آن در قالب پژوهش حاضر، اولویت بسیار زیادی دارد. در این راستا، مطالعه حاضر با ارائه مدلی مطلوب برای شناسایی ذی‌نفعان، اهداف، وظایف و اختیارات آن‌ها و پیامدهای اجرای طرح توسعه و کشت دانه‌های روغنی با رویکرد ساختاردهی مسئله، می‌تواند به تحلیل بهتر سیاست‌ها و حمایت از استراتژی‌های (تدوین و اجرا) طرح توسعه و کشت دانه‌های روغنی در سطح ملی منجر شود.روش: در این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیل ذی‌نفعان، به شناسایی ذی‌نفعان این مسئله پرداخته شد. با توجه ‌به ماهیت آشفته مسئله و تاکید بر ساخت‌دهی مسئله، از تکنیک نگاشت‌شناختی استفاده شد. بدین منظور از نرم‌افزار fcmapper برای ترسیم مفاهیم و تحلیل روابط میان آن‌ها و همچنین ارائه تحلیل‌های اهمیت استفاده شد. ذی‌نفعان حوزه دانه‌های روغنی، مبتنی بر روش کتابخانه‌ای با مطالعه متون مربوطه و اسناد بالادستی استخراج شدند. طراحی مدل و ساختاردهی به ذی‌نفعان و بازیگران با استفاده از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با 25 نفر از خبرگان حوزه امنیت غذایی انجام شد که این افراد با روش نمونه‌گیری گلوله برفی و حصول اشباع نظری انتخاب شدند.یافته‌ها: در مرحله اول، در بخش کیفی با مطالعه اسناد و منابع کتابخانه‌ای، فهرست 90 عاملی از ذی‌نفعان شناسایی شد. در مرحله بعد با مصاحبه از خبرگان و تشکیل نقشه‌های شناختی از آن‌ها، سایر عوامل از قبیل اهداف، وظایف و اختیارات ذی‌نفعان اصلی و پیامدهای اجرای طرح توسعه و کشت دانه‌های روغنی احصا شد. همچنین میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری و مرکزیت هریک از این عوامل به‌دست آمد. بدین ترتیب، اولویت هر یک از عوامل شناسایی‌شده، بر اساس میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری و همچنین، درجه مرکزیت مشخص شد؛ برای مثال، وزارت جهاد کشاورزی با مقدار 67/0 تاثیرگذارترین ذی‌نفع و امنیت غذایی و استقلال اقتصادی با مقدار 51/0 نقش تاثیرپذیرترین پیامد را در بین سایر پیامدها دارد.نتیجه‌گیری: در این پژوهش به ساختاردهی مسئله آشفته و ناموفق طرح توسعه و کشت دانه‌های روغنی در کشور و ارائه مدلی مطلوب برای شناسایی ذی‌نفعان، اهداف، وظایف و اختیارات آن‌ها و پیامدهای اجرای طرح با رویکرد ساخت‌دهی مسئله پرداخته شد. با مشخص‌شدن ذی‌نفعان بااهمیت و تاثیرگذاری و تاثیرپذیری اهداف و پیامدها، به‌طبع شناسایی و مدل‌سازی آن‌ها، می‌تواند دلالت‌های چشمگیری برای مدیریت و سیاست‌گذاری نظام امنیت غذایی داشته باشد و نقش موثرتری در بهبود شرایط ایفا کند. شایان ذکر است که پژوهشکده سیاست پژوهشی و مطالعات راهبردی حکمت، از نتایج پژوهش حمایت کرده‌اند و مدل پژوهش توسط خبرگان مجموعه تایید و بهره‌برداری شده است.

modeling stakeholder interactions in the oilseeds sector’s food security using a problem structuring approach

objective food security holds such strategic significance that ensuring it plays a pivotal role in a nation’s economic and political self-reliance. the growing reliance on foreign governments for essential food supply considerably undermines a country’s political and economic leverage on the global stage. regrettably, iran finds itself grappling with over 90 percent dependency on the oilseeds sector, consequently amplifying the nation’s susceptibility. thus, the current study addresses this critical concern, vital for a nation’s sustenance. accordingly, this study comprises the development and cultivation plan of oilseeds in the islamic republic of iran intending to portray a deep-rooted power system that has been formed in the food security system that hinders the optimal implementation strategies. consequently, the paper aims to provide a model of key stakeholders in the field of food security by employing the problem structuring method (psm), in search of better analysis of policies and supporting strategies. methodsthe study employs stakeholder analysis to introduce the actual stakeholders followed by cognitive mapping, considering the chaotic nature of the issue and structuring the problem for providing an agreed and committed solution.  to this aim, fc mapper software is employed for concept mapping, interrelation, and important analysis. oilseeds stakeholders were chosen according to the library research method and upstream documents. it was followed by semi-structured interviews with 25 food security experts who have been selected through snowball sampling, for structuring the mentioned stakeholders in a comprehensive model. resultsfirst, in the qualitative part, according to documents a list of 90 stakeholders was proposed. then, through the process of conducting expert interviews and utilizing cognitive mapping, while also taking into account additional factors like the objectives, responsibilities, and authorities of the relevant stakeholders, the aim was to ascertain the outcomes of the oilseed development and cultivation plan. also, the degree of influence, effectiveness, and centrality of all influencing factors were determined which declares their priority as well. accordingly, the iranian ministry of agricultural is the most influential stakeholder with a value of 0.67, and food security and economic independence with a value of 0.51 is the most influential outcome among other outcomes. conclusionthe research focuses on the systematic formulation of the oilseed cultivation challenge in iran, culminating in the development of a model to recognize stakeholders, delineate their objectives, responsibilities, and authorities, and analyze the ramifications of the implementation plan using the psm. identifying stakeholders as well as their power and interest, goals, and consequences, in a comprehensive model leads to significant implications for the management and maki-policy of the food security system and plays a more effective role in improving the conditions. the obtained outcomes were endorsed and utilized by the hekmat institute of research policy and strategic studies, which provided financial backing for the study.