مقایسه ساختار رسمی و غیررسمی در سازمان‌ها با استفاده از روش تحلیل شبکه اجتماعی

هدف: ساختار با توجه به اهداف استراتژیک سازمان و فرایندهای شناسایی و تعریف‌شده طراحی می‌شود و مبنای طراحی فعالیت‌ها و ارتباطات کارکنان قرار می‌گیرد. فرایندها و فعالیت‌های سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز، از طریق نقش‌ها و سمت‌های سازمانی‌ای اجرا می‌شود که بر اساس ساختار و با توجه به دستیابی به اهداف سازمانی، به کارکنان واگذار می‌شود. اما سوال مهم این است که ساختار رسمی تا چه اندازه می‌تواند پاسخ‏گوی نیازهای ارتباطی مردم و اجرای فعالیت‌های تفویض‌شده باشد. این در حالی است که در بسیاری از سازمان‌ها، به موازات ساختار رسمی، ساختاری غیررسمی نیز شکل می‌گیرد و بسیاری از فعالیت‌ها، بر اساس روابط شکل‌گرفته در ساختار غیررسمی انجام می‌شود؛ زیرا به‌دلایل مختلف، کارکنان بعضی سازمان‌ها مجبورند که از طریق ارتباطات غیررسمی و در قالب تیم‌های کاری موقت، بخشی از فرایندهای سازمانی را انجام دهند. در واقع، وجود ساختار غیررسمی در بسیاری از سازمان‌ها اجتناب‌ناپذیر است. حال که از وجود ساختارهای غیررسمی در سازمان‌ها گریزی نیست، بهتر است سازمان‌ها با علم به این موضوع و با دیدی روشن، این ساختارها را مدیریت کنند. موضوع اصلی، نظارت بر ساختار غیررسمی و مدیریت صحیح این ساختار و روابط ناشی از آن است. سنجش میزان تشابه و تفاوت ساختارهای رسمی و غیررسمی سازمان، از اهداف این پژوهش است.روش: ساختار رسمی، از نمودار سازمانی استخراج شده است. ساختار غیررسمی، مبتنی بر ثبت اطلاعات و اطلاعات موجود در منابع و پایگاه‌های مختلف است. گزارش‌هایی از رویدادهای ناشی از تعاملات کاری افراد، در فرایند انتخاب تامین‌کننده از یک شرکت پروژه‌محور، در یکی از پروژه‌های ساختمانی پیچیده جمع‌آوری شد و به‌کمک روش تحلیل شبکه‌های اجتماعی، از این داده‌ها به‌عنوان یک شبکه غیررسمی استفاده شد. میزان تشابه و تفاوت ساختار رسمی و غیررسمی شرکت، از طریق معیارهای شبکه اجتماعی و شاخص رند سنجیده شد.یافته‌ها: بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده در فرایند یادشده، کارگروه‌ها یا جوامع غیررسمی ناشی از تعاملات واقعی افراد شناسایی و تجزیه‌وتحلیل شد. این جوامع بر اساس ساختار سلسله‌مراتبی سازمان با اداره‌ها و واحدهای رسمی مقایسه شدند. با استفاده از شاخص رند، شباهت این دو ساختار 76/0 درصد برآورد شد. این روش می‌تواند مبنایی برای مقایسه ساختار رسمی و ساختار واقعی شرکت‌ها باشد. درجه شباهت یا تفاوت ایدئال بین این دو ساختار، بسته به ماهیت، فرهنگ و ماموریت هر شرکت، متفاوت است. نتیجه‌گیری: استفاده از این روش و شناسایی و تحلیل علل تفاوت‌های این دو گروه از ساختارهای ارتباطی، می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا ساختارهای خود را بهبود بخشند، آن‌ها را چابک‌تر کنند و برخی کاستی‌های ساختاری را جبران کنند. با استفاده از این روش تحلیل و مقایسه نتایج در این دو گروه، می‌توان ساختار سازمانی را بررسی کرد، کارگروه‌ها و تیم‌های موثر را تقویت کرد، از ارتباطات موثر حمایت کرد و حتی، از ضعف ارتباطات پیشگیری کرد.

comparison of formal and informal structures in organizations using the social network analysis

objective organizational structures are purposefully crafted around the strategic objectives of companies, incorporating well-defined processes that serve as the foundation for employee activities and communication. the processes and activities of organizations and companies are implemented through organizational roles and positions that are assigned to employees based on the structure and goals. however, the crucial question lies in how effectively official structures can address people’s communication needs and facilitate the implementation of activities. within numerous organizations, an informal structure emerges in parallel to the official hierarchy, leading to the execution of various activities based on the relationships established within this informal framework. because of various reasons, employees in some organizations are forced to carry out organizational processes through informal communication and in temporary work teams. the presence of an informal structure in numerous organizations is an unavoidable phenomenon. however, the primary concern lies in effectively monitoring and appropriately managing this structure and the relationships that arise from it. this study mainly seeks to measure the degree of similarity and difference between the formal and informal structures of the organization. methodsin the present study, the official structures were extracted based on the organizational chart. the informal structures were based on data logs and information from different sources and bases. reports of events taking place via the work interactions of people in the process of supplier selection in a project-oriented company were collected in one of the complex construction projects. the gathered data was used as an informal network using the social network analysis method. the degree of similarity and difference between the formal and informal structure of the company was measured through social network criteria and the rand index. resultsbased on the information obtained, the informal working groups or communities resulting from the real interactions of people were identified and analyzed. also, these communities were compared with departments and formal units based on the hierarchical structure of the organization. in addition, by using the rand index, the similarity of these two structures was estimated to stand at 0.76%. this method can be a basis for comparing the official structure and the real structure of companies. the ideal degree of similarity or difference between the two structures varies depending on the nature, culture, and mission of each company. conclusionusing this method and identifying and analyzing the causes of the differences between these two groups of communication structures can help organizations improve their structures, make them more agile, and compensate for some structural deficiencies. by using this way of analyzing and comparing the results in these two groups, it is possible to examine the organizational structure, strengthen effective working groups and teams, support effective communication, and even prevent weak communication.