تحلیل عملکرد و محاسبه نرخ‌های حاشیه‌ای با حضور عوامل ورودی خروجی نامطلوب و شاخص‌های ‌کنترل‌ناپذیر

هدف: در بسیاری از فرایندهای تولید، کارایی واحدهای تصمیم‌گیرنده باید در حالی بررسی شود که ورودی‌ها و خروجی‌های نامطلوب و عوامل کنترل‌ناپذیر حضور دارد. همچنین بررسی تاثیر تغییرات یک شاخص بر شاخص دیگر، موضوع مهمی برای مدیران است. بنابراین، هدف در این پژوهش توسعه رویکردی برای برآورد کارایی سیستم‌ها با ورودی‌ها و خروجی‌های نامطلوب و عوامل غیراختیاری و همچنین تحلیل تغییرات است.روش: ابتدا یک رویکرد نوین مبتنی بر تحلیل پوششی داده‌ها به‌منظور تحلیل کارایی در حضور شاخص‌های ورودی خروجی نامطلوب و عوامل کنترل‌ناپذیر ارائه می‌شود. در واقع از اصل دسترسی‌پذیری ضعیف جدید استفاده شده و کارایی سیستم‌ها با حضور شاخص‌های ورودی خروجی نامطلوب و عوامل کنترل‌ناپذیر بررسی می‌شود. سپس تاثیر تغییرات یک شاخص کنترل‌ناپذیر بر شاخص‌های­ دیگر با حفظ کارایی، سنجیده شده و نرخ‌های حاشیه‌ای این تغییرات محاسبه می‌شود.یافته‌ها: در ادامه برای توضیح بیشتر روش پیشنهادی، یک نمونه کاربردی مربوط به 31 واحد دانشگاه آزاد اسلامی (بخش آموزش) مطرح و نتایج تحلیل شده است. با استفاده از روش پیشنهادی، نمره‌های کارایی و تاثیر تغییرات به‌دست آمده است.نتیجه‌گیری: نمره‌های کارایی نشان می‌دهد که اکثر واحدها عملکرد خوبی دارند. به علاوه مشاهده می‌شود که همواره با افزایش (کاهش) یک شاخص، با حفظ کارایی، شاخص دیگر افزایش (کاهش) نمی‌یابد، بلکه ممکن است بدون تغییر یا با کاهش (افزایش) همراه باشد. با توجه به دربرگیری شاخص‌های ورودی و خروجی نامطلوب و شاخص‌های کنترل‌ناپذیر، نتایج روش پیشنهادی در مقایسه با مدل‌های کلاسیک قابل قبول‌تر است.

Performance Analysis and Calculation of Marginal Rates in the Presence of Undesirable Input-output Factors and Non-Discretionary Indexes

Objective: In many production processes, the efficiency of decisionmaking units should be investigated in the presence of undesirable inputs and outputs and nondiscretionary factors. It is also important for managers to examine the impact of changes on one index on another. Therefore, the purpose of this paper is to develop an approach to estimate the efficiency of systems with undesirable inputs and outputs and nondiscretionary measures and also to analyze changes.Methods: First, a novel approach based on data envelopment analysis was presented in order to analyze efficiency in the presence of undesirable inputoutput indices and nondiscretionary factors. In fact, the new weak disposability axiom was used and the efficiency of the systems was investigated in the presence of undesirable inputoutput index and nondiscretionary factors. Then the impact of changes of one nondiscretionary index on another index was measured by maintaining efficiency, and the marginal rates of these changes were calculated.Results: In order to explain the proposed method in practice, an applied example provided based on 31 branches of Islamic Azad University (department of education) was presented and the results were discussed and analyzed. By using the suggested method, the efficiency scores and the impact of modifications were obtained.Conclusion: Performance scores related to branches indicated that most of them behaved well. Also, it was observed that always increasing (decreasing) one index, while maintaining efficiency, does not end in an increase (decrease) in another index but it may remain unchanged or decreased (increased). Due to the inclusion of undesirable input and output measures and nondiscretionary factors, the results of the proposed method were more acceptable than the classical DEA models.