تبیین پیشایندها و پیامدهای صخره شیشه‌ای در سازمان‏های خدماتی

هدف: صخرۀ شیشه‌ای به حواشی به‌کارگیری زنان در مشاغل مدیریتی مخاطره‌آمیز اشاره دارد. به بیان دیگر، پدیدۀ صخرۀ شیشه‌ای بیان می‌کند که زنان در مقایسه با مردان، به احتمال بیشتری به پُست‌های مخاطره‌آمیز مدیریتی دست می‌یابند و مدیریت واحدهایی که به‌طور عمده در بحران قرار گرفته‌اند، به زنان واگذار می‌شود. مطالعۀ صخرۀ شیشه‌ای می‌تواند نقطۀ عطفی برای اندیشمندان و محققان بیشتری در این زمینه باشد تا به مشکلات و چالش‌های زنان در پُست‌های مدیریتی بپردازند. هدف اصلی این پژوهش، طراحی الگوی صخرۀ شیشه‌ای (با تاکید بر پیشایندها و پیامدها) در سازمان‌های خدماتی استان گلستان است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف توسعه‌ای است و روش پژوهش آن، روش ترکیبی از نوع طرح متوالی اکتشافی (کیفی کمّی) است. مشارکت‌کنندگان در مرحله کیفی، مدیران زن و مرد شاغل در سازمان‌های خدماتی استان گلستان و استادان دانشگاه بوده‌اند. با توجه به کفایت نمونه‌گیری و اشباع نظری، 20 نفر به روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند. سپس یافته‌های بخش کیفی پژوهش، به‌صورت مجموعه‌ای از گزاره‌ها و فرضیه‌ها، برای آزمون در بخش کمّی تدوین شد. با تحلیل مصاحبه‌های انجام شده، الگوی مورد مطالعه استخراج، تدوین و در قالب روابط علّی طراحی شد. با تحلیل داده‌های کیفی، پرسش‌نامه پژوهشگر ساخته‌ای مشتمل بر 39 گویه طراحی شد و پس از تایید پایایی و روایی سازه سنجه، بر حسب روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای، این پرسش‌نامه در اختیار بانوان مدیر شاغل در سازمان‌های خدماتی استان گلستان قرار گرفت و در نهایت، 225 پرسش‌نامۀ تکمیل برگشت و داده‌های آن آزمون شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مدل‌سازی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تاییدی در نرم‌افزار اسمارت پی‌ال‌اس استفاده شد.یافته‌ها: این الگو از عوامل علّی (ویژگی‌‏های رهبری زنان، معیارهای شایسته‌سالارانه، ترجیحات زنان، عوامل سازمانی)، پدیدۀ محوری (صخرۀ شیشه‌ای)، راهبردها (جانشین‌پروری، برنامه‌ریزی توسعۀ فردی و شبکه‌های حمایتی) و پیامدها (پیامدهای مثبت فردی و سازمانی و پیامدهای منفی فردی و سازمانی) تشکیل شده است. نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد که ویژگی‌‏های رهبری زنان، معیارهای شایسته‌سالارانه، ترجیحات زنان و عوامل سازمانی، بر صخرۀ شیشه‌ای تاثیر معنادار دارند. همچنین تاثیر پدیدۀ صخرۀ شیشه‌ای بر راهبردهای جانشین‌پروری، برنامه‌ریزی توسعۀ فردی و شبکه‌های حمایتی تایید شد. در نهایت نتایج از تاثیر مثبت این راهبردهای بر پیامدهای مثبت و اثر منفی آن‌ها بر پیامدهای منفی حکایت دارد. بر اساس مدل طراحی شده در بخش کیفی پژوهش، به تصمیم‌گیرندگان و مدیران ارشد سازمان‌های خدماتی، پیشنهاد می‌شود ضمن توجه به علل شکل‌گیری پدیدۀ صخرۀ شیشه‌ای، به درک، کنترل و مدیریت عواملی که سبب بروز چالش‌ها و مشکلات برای مدیران زن در پُست‌های مخاطره‌آمیز مدیریتی می‌شوند، اقدام کنند.نتیجه‌گیری: این مطالعه جزء اولین مطالعاتی است که با تکیه بر پژوهشی ترکیبی، به ارائه چارچوبی جامع برای شناخت شرایط علّی، راهبردها و پیامدهای پدیده صخرۀ شیشه‌ای پرداخته است.

explaining the antecedents and consequences of the glass cliff in service organizations

objective the concept of the &glass cliff& refers to the observed trend of appointing women to leadership roles in contexts that are inherently risky or crisis-prone. this phenomenon posits that women are disproportionately likely to be placed in precarious management positions where the risk of failure is high. the exploration of the glass cliff can catalyze further scholarly inquiry and stimulate discussions concerning the specific challenges and obstacles that women encounter in leadership positions. the primary objective of this research is to meticulously design a detailed model of the glass cliff, focusing particularly on its antecedents and consequences, within the context of service organizations located in golestan province.methodsthe research is developmental in its intent and employs a mixed-methods sequential exploratory design, integrating both qualitative and quantitative approaches. participants in the qualitative phase comprised both male and female managers working in various service organizations across golestan province, alongside university professors. upon reaching theoretical saturation, twenty individuals were selected through a combination of purposeful and snowball sampling methods. insights gathered from the qualitative phase were subsequently transformed into a coherent set of propositions and hypotheses, which were rigorously tested in the quantitative phase. through in-depth analysis of the interviews conducted, a comprehensive model outlining causal relationships was formulated. subsequently, a structured questionnaire containing 39 items was developed from the qualitative data. this questionnaire was meticulously validated for reliability and validity before being distributed among female managers in service organizations through a carefully stratified random sampling method. ultimately, 225 completed questionnaires were collected and their data subjected to analysis using structural equation modeling and confirmatory factor analysis, facilitated by the smart pls software.resultsthe developed model encompasses several elements: causal factors such as characteristics of women’s leadership, criteria for meritocracy, women’s preferences, and organizational factors; the central phenomenon of the glass cliff; strategic responses including succession planning, personal development, and support networks; and outcomes, which are categorized as positive and negative consequences at both individual and organizational levels. the analysis of the data conclusively showed that factors such as women’s leadership characteristics, meritocracy criteria, women’s preferences, and organizational dynamics have a significant impact on the glass cliff phenomenon. moreover, the influence of the glass cliff on strategies such as succession planning, personal development, and support networks was robustly confirmed. drawing from the qualitative aspect of the study, it is recommended that decision-makers and senior managers in service organizations diligently consider the origins of the glass cliff phenomenon and actively engage in managing the factors that contribute to the unique challenges faced by women in high-risk managerial positionsconclusionthis investigation stands as one of the initial studies that, by leveraging a hybrid research methodology, provides a comprehensive framework to thoroughly understand the causal conditions, strategic responses, and consequences of the glass cliff phenomenon.