بررسی چالش‌ ها و ارائه راه‌ کار برای بهبود اثربخشی نظام پیش ‌بینی منابع در نظام بودجه‌ ریزی دولتی ایران

هدف: در مدیریت و اداره بخش عمومی، بودجه نقش مهمی ایفا می‌کند و یکی از اجزای مهم آن، پیش‌بینی منابع است. در بودجه‌ریزی دولتی، یکی از وظایف بسیار حیاتی و اغلب بسیار دشوار، پیش‌بینی منابع است. این امر حیاتی است؛ زیرا پارامترهایی را تعیین می‌کند که بودجه مبتنی بر آن است. دشوار است؛ چون بسیاری از متغیرهای بیرونی می‌توانند بر نتایج منابع تاثیر بگذارند و پیش‌بینی را تغییر بدهند. اگر درآمدها کم برآورد شود، دولت ممکن است در طول سال مالی، خدمات ارزشمندی را ارائه ندهد و مازاد بودجه غیرمنتظره‌ای در پایان سال ایجاد شود. اگر پیش‌بینی منابع بیش از حد تخمین زده شود، ممکن است باعث شود که اعتبارات خدمات مهم قطع و دولت با کسری بودجه مواجه شود و تعادل بودجه بر هم بخورد. هدف از این پژوهش، بررسی چالش‌ها و مشکلات نظام پیش‌بینی منابع در نظام بودجه‌ریزی دولتی ایران است. در نهایت، به‌علت فاصله بین بودجه مصوب و بودجه عملکرد، تلاش بر این است که با ارائه راه‌کارهایی، به بهبود نظام پیش‌بینی منابع در نظام بودجه‌ریزی دولتی ایران کمک شود.روش: در این پژوهش از رویکرد کیفی استفاده شده است. در این پژوهش با تعداد 14 نفر از متخصصان بودجه‌ریزی در سازمان برنامه و بودجه، به‌صورت نمونه‌گیری گلوله برفی مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام شد. این جامعه آماری، به‌دلیل برخورداری از دانش، تجربه و شناخت کافی از موضوع، داشتن کار عملی در این حوزه و همچنین، اشراف کامل به مشکلات و راه‌کارهای موجود، انتخاب شد. داده‌های حاصل از مصاحبه با تحلیل تم کدگذاری و تجزیه‌وتحلیل شد و سنجش اعتبار پژوهش، از طریق معیار لینکلن و گوبا انجام گرفت. یافته‌ها: با مصاحبه و تحلیل انجام شده، تعداد 28 تم فرعی، در قالب 2 تم اصلی، شامل موانع و مشکلات پیش‌بینی منابع و ارائه راه‌کار برای بهبود پیش‌بینی منابع شناسایی شد. نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد که چالش‌ها و مشکلات موجود در پیش‌بینی منابع عبارت‌اند از: تقابل علم و عمل، عدم تبدیل سرمایه به سرمایه، گسترش فضای رانت‌جویی در دستگاه‌های حاکمیتی، بی‌اعتمادی مردم به دولت، اثرگذاری شرایط خارجی و داخلی روی منابع دولت، مشکلات سیستم نظارتی، تهیه و تنظیم گزارش‌های خلاف واقع توسط کارشناسان برای تخصیص بودجه، ارقام واهی در بودجه، عدم وجود برنامه و مدیریت واحد در کشور، نبود چارچوب رسیدگی به نحوه وصول منابع، استفاده‌نکردن از روش‌های نوین در پیش‌بینی منابع، اتکای شدید درآمدهای دولت به درآمدهای نفتی، آفت‌زدگی سیاسی و سیاست‌زدگی بودجه، چالش دولت‌ها با دخالت مجلس در لایحه بودجه و فرار از شفافیت و پاسخ‌گویی. همچنین برای اثربخشی در پیش‌بینی منابع، راه‌کارهایی وجود دارد که عبارت‌اند از: سیاست‌زدایی بودجه، ایجاد مدیریت واحد روی درآمدهای دولت، اصلاح و یکپارچه‌سازی نظام مالیاتی، ارتقای نظام بودجه‌ریزی با پیاده‌سازی واقعی بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد، تقویت شفافیت مالی اَعمال دولت، کاهش وابستگی مستقیم به نفت، استفاده از دارایی‌های سرمایه‌ای دولت در جهت سرمایه‌گذاری مجدد، ایجاد اهداف و برنامه مشخص در بودجه‌ریزی، امنیت سرمایه‌گذاری از طریق ثبات متغیرهای اقتصادی، افزایش دقت و استفاده از روش‌های به‌روز در پیش‌بینی منابع، اعتمادسازی بین دولت و ملت از طریق شفافیت در عمل و استفاده از کارشناسانی که حکم ابزار فنی در بودجه‌ریزی دارند.

investigating the challenges and providing a solution to improve the effectiveness of the revenue forecasting system in iran’s state budgeting system

objectivethe budget plays a crucial role in managing and administering the public sector, with revenue forecasting being an integral component. essentially, forecasting is fundamental for management decisions; it is the process of estimating future events, aimed at minimizing risk in decision-making. accurate revenue forecasting is vital as it establishes the parameters for the budget; however, its complexity arises from the influence of various external factors. underestimating revenues can result in shortfalls, hindering the provision of essential services and potentially leading to an unexpected budget surplus at year-end. conversely, overestimating revenues might necessitate cuts in critical services, possibly causing a budget deficit. this research explores the challenges and issues within iran’s government budgeting system’s resource forecasting system. it seeks to bridge the gap between the approved and performance budgets, proposing improvements to resource forecasting in iran’s budgeting system.methodsa qualitative research approach was meticulously employed, involving in-depth, semi-structured interviews with 14 seasoned budgeting experts from iran’s renowned program and budget organization. these experts were carefully selected through a comprehensive snowball sampling method. the research process was methodically structured and included several key steps: firstly, with the explicit permission and consent of the interviewees, each interview was fully and accurately recorded. subsequently, the entire content of each interview was diligently transcribed. following this, the researchers engaged in a thorough re-reading and meticulous study of the data several times. this deep immersion and connection with the material enabled the researchers to begin taking detailed notes and to systematically extract common concepts and themes from the interviews. to ensure the highest level of research validity and reliability, the study’s findings were rigorously assessed using the well-established lincoln and guba criteria.resultsthe data gleaned from these comprehensive interviews were meticulously coded and analyzed through a thematic analysis approach. a total of 175 primary codes were extracted from the data, leading to the identification of 28 distinct sub-themes and two overarching main themes: the multifaceted challenges in resource forecasting and a range of potential solutions for substantial improvement.conclusionthe findings underscore challenges in resource forecasting, such as the gap between theoretical and practical applications, difficulties in converting capital into revenue, the proliferation of rent-seeking in government institutions, public distrust in government, the influence of external and internal conditions on government resources, and flaws in the monitoring system. additional challenges include producing inaccurate budget reports, fictitious budget figures, a lack of unified planning and management, an absence of a structured resource collection framework, non-adoption of innovative forecasting methods, excessive dependence on oil revenues, budget politicization, and a deficit in transparency, accountability, and expert or tax collector involvement. proposed effective solutions include depoliticizing the budget, establishing unified control over government revenues, reforming the tax system, implementing performance-based budgeting, enhancing financial transparency, reducing oil dependency, leveraging government capital assets for reinvestment, setting specific budgeting goals and plans, ensuring investment security through economic stability, improving forecasting accuracy with contemporary methods, and fostering public trust through transparent practices and technical budgeting tools involving experts.