تبیین تاثیر کیفیت فرایندهای هیئت‌مدیره بر عملکرد نقش‌های هیئت‌مدیره در شرکت‌های دولتی ایران

هدف: این پژوهش با هدف بررسی تاثیر کیفیت فرایند‎های هیئت‌مدیره بر عملکرد نقش‌های هیئت‌مدیره شرکت‌های دولتی اجرا ‌شده است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نوع تحقیقات توصیفی است که به‌صورت پیمایش اجرا ‌شده است. نمونه‌گیری پژوهش، بر اساس نمونه‌گیری در دسترس بود که از میان 543 شرکت دولتی، 127 شرکت برای بررسی انتخاب شد. برای تحلیل داده‌ها از مدل معادلات ساختاری (sem) با رویکرد حداقل مربعات جزئی (pls) استفاده شد. برای اندازه‌گیری «تعارض شناختی» هیئت‌مدیره، از پرسش‌نامه چینگ هوآت (2004)، برای سنجش فرایندهای «انسجام هیئت‌مدیره»، «هنجارهای تلاش» و «به‌کارگیری مهارت‌ها و دانش»، سه پرسش‌نامه با لحاظ‎کردن پرسش‌نامه‌های تحقیقات پیشین و اِعمال نظر خبرگان طراحی شد. همچنین، برای ارزیابی «عملکرد نقش‌های هیئت‌مدیره» از پرسش‌نامه اصلاح‌شده ماگوبیا (2016) استفاده شد.یافته‌ها: عملکرد نقش‌های هیئت‌مدیره، به‌طور معناداری از طریق کیفیت فرایندهای گروهی تصمیم‌گیری هیئت‌مدیره تحت تاثیر قرار می‌گیرد. همچنین، مشخص شد که بین فرایندهای هیئت‌مدیره روابط علّی معنادار و قوی برقرار است. افزون بر این، تعارض شناختی و انسجام هیئت‌مدیره به‌طور غیرمستقیم و به‌واسطه دو فرایند هنجارهای تلاش و به‌کارگیری مهارت‌ها و دانش، بر عملکرد نقش‌های هیئت‌مدیره تاثیر مثبت و معنادار دارند. از سوی دیگر، هنجارهای تلاش، فقط به‌طور غیرمستقیم و به‌واسطۀ فرایند به‌کارگیری مهارت‌ها و دانش بر عملکرد نقش استراتژیک هیئت‌مدیره تاثیر مثبت و معنادار می‌گذارد، در حالی‌که هنجارهای تلاش، هم به‌طور مستقیم و هم غیرمستقیم بر عملکرد دو نقش کنترل و تامین منابع و خدمات تاثیر مثبت و معنادار دارد. بر اساس نتایج آزمون فرضیه‌های پژوهش، فرایند به‌کارگیری مهارت‌ها و دانش، بیشترین تاثیر را بر عملکرد هر یک از نقش‌های هیئت‌مدیره می‌گذارد.نتیجه‌گیری: این پژوهش با آشکار ساختن زوایای جدیدی از رفتار عملکردی اعضای هیئت‌مدیره، بر ضرورت بازنگری و اصلاح رفتار مدیران در سطح فردی و گروهی در اتاق هیئت‌مدیره تاکید می‌کند.

The Effect of the Quality of Board Processes on the Performance of Board Roles in Iranian State-owned Enterprises

Objective: The purpose of this study is to investigate the effect of the quality of board processes on the performance of board roles of stateowned companies. Methods: Due to information confidentiality restrictions, many government companies did not agree to participate in the study; therefore, the research sample was selected based on available sampling and finally 127 companies out of 543 stateowned companies were studied. A questionnaire was used for data collection and the sample consisted of 127 public companies. For data analysis, structural equation model (SEM) with partial least squares (PLS) approach was used.Results: The findings of this study indicate that the performance of board roles is significantly affected by the quality of board decisionmaking processes. The results show that there are strong significant causal relationships between board processes that some processes play a leading role over other processes. In addition, cognitive conflict and board cohesion indirectly through the two processes of norms of effort and the application of skills and knowledge, have a positive and significant effect on the performance of board roles. On the other hand, norms of effort only indirectly through the process of applying skills and knowledge, have a positive and significant effect on the performance of the strategic role, while norms of effort, both directly and indirectly have a positive and significant effect on the other two roles. Also, the process of applying skills and knowledge has the most direct impact on the performance of board roles, and other processes through the strong mediating role of this process have affected the performance of board roles.Conclusion: The present study tries to show new aspects of the functional behavior of board members in the boardroom by developing a process model. The results of the study show that the behavior of managers at both individual and group levels should be evaluated and strengthened to improve the performance of board roles.